Obyektiv Gerçəklik ?!

[Sunyata]

Hər dəfə  bu barədə  düşünəndə  yenidən dalana ( tupikə )  düşürəm ...  Nədir obyektiv reallıq ?  Ümumiyyətlə , obyektiv reallıq / gerçəklik  ifadəsi özü - özlüyündə relevantdırmı ?  Gerçəklik  nədir ? obyektivlik nədir ? İkisi bir yerdə nə deməkdir ? 

 

Gerçəklik  subyetkdən asılı olmayan varolandırsa , bəs subyekt nədir / kimdir ?   Həvəsi olanlar ,  buyurun ,  birlikdə düşünək !  Hər ehtimala qarşı  deyirəm ki,  əvvəlcədən bu suallara cavabım yoxdur ,  birgə düşünməklə  , opponentlik etməklə bəlkə "obyektiv"  cavab tapa bildik ))

 

 

Edited March 10, 2014 by Sunyata

[Museyib Elekber]

Neo-nun yaşıl rəqəmli siluetini gördüm, lap həyəcanlandım :).

 

Bəlkə də bizə elə gəlir ki, gerçəklik subyektdən asılı olmayaraq mövcuddur. Bunun fəlsəfədə bir sübutu varmı?

[Sunyata]

Neo-nun yaşıl rəqəmli siluetini gördüm, lap həyəcanlandım .

 

Bəlkə də bizə elə gəlir ki, gerçəklik subyektdən asılı olmayaraq mövcuddur. Bunun fəlsəfədə bir sübutu varmı?

 

Fəlsəfə və  "sübut"   müxtəlif sahələrdir ))  Amma, belə  subyektiv idealizm  cərəyanı , xüsusilə də ən qatı və ifrat forması olan solipsizm  məktəbi var .

[Simruq]

Mənə elə gəlir ki obyektiv reallıq, özü qeyri obyektiv məntiqə əsaslanır. Bizim üçün obiyektiv olan reallıq, hər reallıqa və hər obyektivliyə şamil etməy olmaz. Kimsə çıxıb deyəcəy ki bu reallıq obyektiv deyil. Əgər zaman süzgəcinə bıraxsaq, obyektiv reallıq yoxdu.

Gerçəklik özü dəyişkən anlayışdı. Reallıq da baxır kimin üçün, haradan. Misal üçün, axşam 10-nəfər yatdı və yuxu gördülər. Hamı yuxu gördü, reallıq var, obyektivliy yox. Mən də sənnən fikirləşirdim, obyektivlik var reallıq yoxdu. Çünki fikirləşirdim, artıq keçmiş, qeyri müəyyən və artıq real olmayan obyektivliydi.

[Sunyata]

Mənə elə gəlir ki obyektiv reallıq, özü qeyri obyektiv məntiqə əsaslanır. Bizim üçün obiyektiv olan reallıq, hər reallıqa və hər obyektivliyə şamil etməy olmaz. Kimsə çıxıb deyəcəy ki bu reallıq obyektiv deyil. Əgər zaman süzgəcinə bıraxsaq, obyektiv reallıq yoxdu.

Gerçəklik özü dəyişkən anlayışdı. Reallıq da baxır kimin üçün, haradan. Misal üçün, axşam 10-nəfər yatdı və yuxu gördülər. Hamı yuxu gördü, reallıq var, obyektivliy yox. Mən də sənnən fikirləşirdim, obyektivlik var reallıq yoxdu. Çünki fikirləşirdim, artıq keçmiş, qeyri müəyyən və artıq real olmayan obyektivliydi.

 

Bu fikrinlə tam razıyam  .  Bir tərəfdən obyektiv reallıq deyəndə , guya şüurumuzdan asılı  olmayan reallıq qəbul olunur.  Digər tərəfdən də bu verdikti qoyan da məhz  şüurumuzdur ))   Yəni ,sonda  şüurun iştirakı olmayan , şüurdan asılı  olmayan heç bir verdikt mümkün olmur , o cümlədən də "obyektiv gerçəklik"  haqqında da...

[Sunyata]

)))    Qaşıq mövcud deyil ...

 

 

http://www.youtube.com/watch?v=XvwTFS34H00

[Simruq]

Qoy olsun. Əgər şüurumuzdan asılı olmayan reallıq varsa, bu onun üçündü. Mənim ki şüurumnan asılı deyil. Ta ki asılı olana kimi qoy olsun. Asılı olannan sonra nəyin qəbul olunması bizdən asılıdı. Əslində belə olmalıdı. Əgər şüur bir mənalı olaraq bizim inkar və təsdiqliyimizlə işləsə biz roboto bənzəyərik. İdeal şəkildə şüur, düşüncə və fikirlərdən asılı olmalı deyil. Bəzən elə olur ki düşüncə və fikirlər də bizdən asılı olmayaraq formalaşır və hər hansısa bir hiss əmələ gəlir, "obyektiv gerçəklik"  belə də olmalıdı.

[Simruq]

)))    Qaşıq mövcud deyil ...

 

 

http://www.youtube.com/watch?v=XvwTFS34H00

 

Qaşıqın gələcək reallıqı mövcut deyil. Obyektiv olaraq reallıq indi mövcutdu. İndi nədi və hansı zamandı? Obyektiv olaraq indi heç bir zamanda real deyil. Qaşıq da onun kimi.

[Sunyata]

Qoy olsun. Əgər şüurumuzdan asılı olmayan reallıq varsa, bu onun üçündü. Mənim ki şüurumnan asılı deyil. Ta ki asılı olana kimi qoy olsun. Asılı olannan sonra nəyin qəbul olunması bizdən asılıdı. Əslində belə olmalıdı. Əgər şüur bir mənalı olaraq bizim inkar və təsdiqliyimizlə işləsə biz roboto bənzəyərik. İdeal şəkildə şüur, düşüncə və fikirlərdən asılı olmalı deyil. Bəzən elə olur ki düşüncə və fikirlər də bizdən asılı olmayaraq formalaşır və hər hansısa bir hiss əmələ gəlir, "obyektiv gerçəklik"  belə də olmalıdı.

 

Axı mənim üçün "obyektiv gerçəklik"  şüurumun  vasitəsilə dərk etdiyim "gerçəklikdir"  .  Şüur olmasa  bu "gerçəkliyin"   -  "obyektiv gerçəklik" olmasını kim  müəəyən edəcək.  Təsəvvür et ki,  (  çətin də olsa ) birdən anı  olaraq bütün şüurlu məxluqlar şüurunu itirir ))   Onda "obyektiv gerçəklik"   nə  ola bilər ?  Ümumiyyətlə , "obyektiv gerçəklik"  hansı mənanı kəsb edər və kimin üçün ?

[Simruq]

Obiyektiv olaraq təbiət var? Var. Onun mənası 10.000 illərdi ki necə var elə qalıb. İnsan üçün mənalar və məntiqlər müxtəliflik kəsb edir. Yalnız insan üçün. Şüur itə bilməz. Elə bir insane yoxdu ki onun şüuru olmasın, ağıl, düşüncə və şüur başqa şeylərdi. Şüur informatsiyadı. Bax sənin monitorun və ətrafında olan hər bir əşya, şüuruvun elementləridi. Əgər bu elementıər olmasa, yəni info olmasa, sənin şüurun olmaz. Əgər hər şey itsə, bir ağ kağız kimi, boşluq və sən olsan, onda şüur da tədricən itəcəy və yox olacaqsan, məna kəsb edən bir şey olmayacaq. Diqqətli ol məna kəsb edən bir şey olmayacaq. Nə qədər ki təbiət var, şüur da var.

 

Sənə kim dedi ki, sən şüurun vasitəsi ilə gerçəkliyi hiss edirsən? Bəs onda sənin gerçək olmayan obyektiv fantaziyalarıvı necə dərk edirsən. Biri birinə zidd olan anlayışlar ortaya çıxır. Əslində şüurun nə olduğu və olduğu, hələ də insanlara, ən əsası elim adamlarına, tam məlum deyil.

[Sunyata]

 Biri birinə zidd olan anlayışlar ortaya çıxır. Əslində şüurun nə olduğu və olduğu, hələ də insanlara, ən əsası elim adamlarına, tam məlum deyil.

 

Məsələ də elə bundan ibarətdir ki, şüurun dəqiq nə olduğunu bilmədən ,  guya "şüurumuzdan"  asılı  olmayan "obyektiv gerçəklik"  qəbul olunub.  Bəs onda belə çıxmırmı ki,  dəqiq nə olduğunu bilmədiyimiz "şüurdan"  asılılığını inkar etdiiyimz bu "obyektiv gerçəkliyin"  özünün nə olduğu  də  sual altındadır ? 

[Simruq]

Məsələ də elə bundan ibarətdir ki, şüurun dəqiq nə olduğunu bilmədən ,  guya "şüurumuzdan"  asılı  olmayan "obyektiv gerçəklik"  qəbul olunub.  Bəs onda belə çıxmırmı ki,  dəqiq nə olduğunu bilmədiyimiz "şüurdan"  asılılığını inkar etdiiyimz bu "obyektiv gerçəkliyin"  özünün nə olduğu  də  sual altındadır ? 

 

Çox şeylərin sual altında olması məlum məsələdi. Özün fikir ver, bu günə kimi milyardlarnan insanlar gəlib, gedib bu dünyadan. Onların arasında çox ağıllı, dahi, qeyri adi gücə malik olan insanlar olub. Hələ də çox şeyin cavabı tapılmayıb. İndi hal hazırda 10 milyartdan çox insan var, təsəvvür et bu 10 milyard beyin, şüur və düşüncə o suallara cavab tapa bilmir. Nəyə görə? Real fantastikaya uyğun obyektiv düşüncələrin olmasına baxmayaraq, biz hələ ki ibtidai dövr vəziyyətindəyik. Sadəcə bər bəzəylərimiz artıb. Hərdən insanı taomaqa çalışıram, insan nədi? Bu cisimdə və bu cisimsiz? Deməy olar ki düşüncəli bir hiss di ki bu cismi idarə edir. Bizim düşüncə və şüurumuzdan kənar və ondan asılı olmadan da bu cisim idarə olunur. Obyektiv reallıq demək olar.

[Sunyata]

Çox şeylərin sual altında olması məlum məsələdi. Özün fikir ver, bu günə kimi milyardlarnan insanlar gəlib, gedib bu dünyadan. Onların arasında çox ağıllı, dahi, qeyri adi gücə malik olan insanlar olub. Hələ də çox şeyin cavabı tapılmayıb. İndi hal hazırda 10 milyartdan çox insan var, təsəvvür et bu 10 milyard beyin, şüur və düşüncə o suallara cavab tapa bilmir. Nəyə görə? Real fantastikaya uyğun obyektiv düşüncələrin olmasına baxmayaraq, biz hələ ki ibtidai dövr vəziyyətindəyik. Sadəcə bər bəzəylərimiz artıb. Hərdən insanı taomaqa çalışıram, insan nədi? Bu cisimdə və bu cisimsiz? Deməy olar ki düşüncəli bir hiss di ki bu cismi idarə edir. Bizim düşüncə və şüurumuzdan kənar və ondan asılı olmadan da bu cisim idarə olunur. Obyektiv reallıq demək olar.

 

Biz ətrafı  zaman /  məkan çərçivəsində qavrayırıq .  Elə buna görə də bu ətraf / aləm  "obyektiv reallıq"  kimi  qəbul olunur.  Amma. nəzərə alsaq ki,  zaman / məkan özü şüurun mövcudluq şərtidir   və  yalnız  və yalnız bunun üçündür ,  onda  yenə də "obyektiv reallıq"  adlı  şey əriyib yox olur.   Zamansız və məkansız obyektiv reallıq yoxdur.  Bu iki  anlayış  obyektiv reallığın varolmasının  şərtidir.  Bunlar da  ( zaman /məkan ) şüurun istehsalı və həm də mövcudluq şərtidir.  Deməli , yenə qapalı dövrə yaranır.   "Obyektiv gerçəklik"  mövcuddur ona görə ki şüur mövcuddur ,  şüur mövcuddur ona görə ki . "obyektiv gerçəklik"  mövcuddur .   Ayrılıqda isə  hər  ikisinin mövcudlluğu  şübhə altındadır .  Tupik ))

Edited March 12, 2014 by Sunyata

[plotophyte]

Hər dəfə  bu barədə  düşünəndə  yenidən dalana ( tupikə )  düşürəm ...  Nədir obyektiv reallıq ?  Ümumiyyətlə , obyektiv reallıq / gerçəklik  ifadəsi özü - özlüyündə relevantdırmı ?  Gerçəklik  nədir ? obyektivlik nədir ? İkisi bir yerdə nə deməkdir ? 

 

Gerçəklik  subyetkdən asılı olmayan varolandırsa , bəs subyekt nədir / kimdir ?   

Cox gözəl mövzudur Sunyata, 

 

Obyektiv reallıq, adından göründüyü kimi, heç bir subyektdən asılı olmayaraq mövcud olan reallıqdır. Bu bir növ bizi əhatə edən real olanları bizim şüurumuzda inikas edən reallıqdır. Bu o reallıqdır ki, burada subyekt anlayışına ehtiyac yoxdur. Çünki, hamıya şübhəsiz bəllidir. 

 

Subyekt isə, yəni bizim mövzuda biz, bu reallığı ətrafdan müşahidə edənlərik, biz sadəcə olaraq müşahidə edirik, lakin o reallıq bizim müşahidələrimizdən asılı olmayaraq mövcuddur. 

 

Amma burada bir məqam var, biz həmçinin bilirik ki, digər canlıların bir coxu obyektiv reallığı başqa formada dərk edir., itlər reallığl ancaq əhatə olunğu mühitlə və instinktləri ilə, su heyvanları öz ətrafə ilə və.s Burada subyektdən asılı olaraq obyektiv reallıq dəyişmir, dəyişən ancaq ona dərk etmə səviyyəsidir. Yəni hər bir canlı öz ağıl səviyyəsinə görə dərk edir. Bizim dərkimiz isə onlardan daha uzaq və genişdir. Amma bu heç də obyektiv reallığı bununla məhtudlaşdırmır., cox güman ki, bu reallığın başqa bizim şüurumuzdan daha yüksək mərhələləri də vardır. 

Edited March 14, 2014 by plotophyte

[Sunyata]

 

Amma burada bir məqam var, biz həmçinin bilirik ki, digər canlıların bir coxu obyektiv reallığı başqa formada dərk edir., itlər reallığl ancaq əhatə olunğu mühitlə və instinktləri ilə, su heyvanları öz ətrafə ilə və.s Burada subyektdən asılı olaraq obyektiv reallıq dəyişmir, dəyişən ancaq ona dərk etmə səviyyəsidir. Yəni hər bir canlı öz ağıl səviyyəsinə görə dərk edir. Bizim dərkimiz isə onlardan daha uzaq və genişdir. Amma bu heç də obyektiv reallığı bununla məhtudlaşdırmır., cox güman ki, bu reallığın başqa bizim şüurumuzdan daha yüksək mərhələləri də vardır. 

 

Plotophyte , postunuzun  bu ayırdığım hissəsi haqqında gəlin daha geniş danışaq.  Baxın , bu yazdıqlarınızla ümumiyyətlə razıyam.   Həqiqətən canlılar , mikroorqanizmlər  hərəsi öz növbəsində  "obyektiv reallığı"   bacardığı kimi "qavrayır" .  Sizin də qeyd etdiyiniz kimi , insan da bu siyahidə müəyyən yer tutur.  Başqa sözlə  ,  ətraf aləm /  gerçəklik /  reallıq deyilən  şey nisbidir.  Eyni  şəkili  rezolyusiyasından asılı olaraq pixellərdən tutmuş   hiisələrə və nəhayət tam olaraq da görmək olar.  Bəs  əslində nə var onu heç kim bilmir.   Misallarınızın məntiqi davamı olaraq ,  demək olar ki,  insan gözü ilə və mikroskopla gördüyümüz eyni şey olsa da  müxtəlif "obyektiv gerçəklik"   təəssüratı yaradır.  Təsəvvür edin ki,  insan rentgen və ya mikroskop səviyyəsində  görmək imkanına malikdir və yaxud səs  dalğalarının diapazonu  ultra genişlənib və s və s.  Onda "obyektiv gerçəklik"  necə olardı ?   Təbii ki, tamam başqa bir görüş , səhnə ,  təsvir  yaranardı.   İndi təsəvvür edin ki, hələ icad olunmamaış apparatlar və texnologiya gələcəkdə bu  "ob.gerç.-  yi "  tamam başqa formaya / səviyyəyə də keçirə bilər və bu səviyyələr  özü də sonsuzdur.  Hər mərhələdə "obyektiv gerçəklik"  yoxdur . Çünki  hər mərhələdəki "ob.gerç"  məhz bizim şüurumuz və apparatların verdiyi imkandan asılıdır.  Bu prosesin sonsuz olmasını da nəzərə alsaq deyə bilmərikmi ki, "obyektiv gerçəklik"  yoxdur ?  O , yalnız insan təfəkkürünün məhsuludur  ?

Edited March 14, 2014 by Sunyata

[plotophyte]

Bu prosesin sonsuz olmasını da nəzərə alsaq deyə bilmərikmi ki, "obyektiv gerçəklik"  yoxdur ?  O , yalnız insan təfəkkürünün məhsuludur  ?

Sunyata, Obyektiv gerçəklik  bizdən asılı olmayaraq mövcud olan gerçəklikdir. Məhz bu səbəbdən o obyektiv sayılır. Ola bilər ki, bizim şüurumuz görmə ətrafı qəbul etmə xüsusiyyətlərimiz məhtuddur hər bir canlıda da fərqlidir, amma bu heç də obyektiv gerçəkliyin olmamasına əsas vermir.

Məsəl üçün biz bilirik, ki biz yer planetində yaşayırıq, Ay isə yerin sputnikidir. Biz olmasaq da yer olacaq ay  fırlanmağına davam edəcək. Daha geniş mənada kainatı və bizi əhatə edənləri qismən dərk edirik. Ola bilər ki, onu görmədə hansısa məhtudiyyətimiz var. Amma gerçəkliyin mövcud olmağına heç bir şübhə yoxdur. Sadəcə olaraq hər birimiz üçün təzahüründə fərq vardır. 

 

Nəticədə obyektiv gerçəklik bizim şüurumuzdan asılı olmayaraq mövcud olan gerçəklikdir, onun təzahürünü isə hər bir canlı öz imkanlarından asılı olaraq görür.  Güman etsək ki, dünyada yaradan qüvvə mövcuddur, onda o daha fərqli yəni mövcudluğu proqram şəklində bütün qanunları və nizam-intizamla görür. Lakin biz o şəkildə görə bilmirik. 

 

Obyektiv gerçəklikdən fərqli Subyektiv gerçəklik isə  bizim şüurumuzun uydurduğu ancaq şüurdan asılı olan gerçəklikdir, məsəl üçün bəzi insanlar fikirləşir ki, onları mələk və cinlər əhatə edir. Hətta bəziləri onlarla danışır, bu artıq həmin insana aid olan subyektiv gerçəklikdir. Başqaları üçün isə real deyil, şizofreniya da sayıla bilər.  

[Sunyata]

Sunyata, Obyektiv gerçəklik  bizdən asılı olmayaraq mövcud olan gerçəklikdir. Məhz bu səbəbdən o obyektiv sayılır. Ola bilər ki, bizim şüurumuz görmə ətrafı qəbul etmə xüsusiyyətlərimiz məhtuddur hər bir canlıda da fərqlidir, amma bu heç də obyektiv gerçəkliyin olmamasına əsas vermir.

Məsəl üçün biz bilirik, ki biz yer planetində yaşayırıq, Ay isə yerin sputnikidir. Biz olmasaq da yer olacaq ay  fırlanmağına davam edəcək. Daha geniş mənada kainatı və bizi əhatə edənləri qismən dərk edirik. Ola bilər ki, onu görmədə hansısa məhtudiyyətimiz var. Amma gerçəkliyin mövcud olmağına heç bir şübhə yoxdur. Sadəcə olaraq hər birimiz üçün təzahüründə fərq vardır. 

 

Nəticədə obyektiv gerçəklik bizim şüurumuzdan asılı olmayaraq mövcud olan gerçəklikdir, onun təzahürünü isə hər bir canlı öz imkanlarından asılı olaraq görür.  Güman etsək ki, dünyada yaradan qüvvə mövcuddur, onda o daha fərqli yəni mövcudluğu proqram şəklində bütün qanunları və nizam-intizamla görür. Lakin biz o şəkildə görə bilmirik. 

 

Obyektiv gerçəklikdən fərqli Subyektiv gerçəklik isə  bizim şüurumuzun uydurduğu ancaq şüurdan asılı olan gerçəklikdir, məsəl üçün bəzi insanlar fikirləşir ki, onları mələk və cinlər əhatə edir. Hətta bəziləri onlarla danışır, bu artıq həmin insana aid olan subyektiv gerçəklikdir. Başqaları üçün isə real deyil, şizofreniya da sayıla bilər.  

 

Plotophyte ,  gerçəkliyin şüurumuzdan "asılı olmaması" haqqında   yuxarıda yazdım.  Hər  şüur / qavrama səviyyəsinə uyğun  bir "obyektiv gerçəkliyin mövcudluğu"   özü özlüyündə artıq bu  gerçəkliyin şüurumuzdan asılılığının göstəricisidir.  Yaxud , dedyiniz kmii , obyektiv gerçəkliyin şüurumuza uyğun təzahürüdür.  Yenə şüurumuza uyğun ))   Bəs şüurumuzdan asılı olmayan gerçəklik hansıdır.  Necə əmin olmaq olar ki ,  o mövcuddur ? 

 

İnsan "obyektiv gerçəkliyi"   şübhəsiz filansız məncə  aşağıdakı səbəbə görə qəbul edir.    Məsələn , mən və siz təbiət qoynunda dayanıb uzaqdan başı qarlı dağa , ətrafda  olan yaşıl  meşəyə , büllur suyu olan çaya baxırıq.  Təxminən eyni  şey görürük . Bu barədə söhbət də edirik .  Sonra mən bu təbiət mənzərəsindən məst olub , yıxılıb yatıram  ))  Siz isə mənim yatdığımı görsəniz də  , təbiət mənzərəsinə  doymadan tamaşa edirsiniz . Bu vaxt siz əminsiniz ki , mənim indi görmədiyim şeyləri (  yatmışam axı )) ) görməyə davam edirsiniz .  Bax buna adətən , "obyektiv gerçəklik"  deyirik.   Niyə ? Çünki ,  mənim şüurumdan asılı  deyil . Çünki mən yatmışam , amma siz bunları seyr etməyə davam edirsiniz ...  Bəs  siz bunu necə seyr edirsiniz ?  Şüurun iştirakı olmadan ?  Əlbəttə ki , yox . Siz bu mənzərəni şüurlu surətdə qavrayırsınız..  Yenə də köhnə sual ortaya gəlir . Bəs hanı  şüurdan asılı olmayan gerçəklik ?

Edited March 15, 2014 by Sunyata

[plotophyte]

 Bəs şüurumuzdan asılı olmayan gerçəklik hansıdır.  Necə əmin olmaq olar ki ,  o mövcuddur ? 

Sunyata, Sizin bu mövzuya yanaşmanızda iki sual meydana çıxır, obyektiv gerçəkliyin mövcud olub olmaması, şüurdan asılı olub olmaması. 

 

Təbii ki, şüurdan asılı olan gerçəklik apriori obyektiv sayıla bilməz. Bu məsələyə bir qədər sadə yanaşsaq obyektiv nədir ? heç nədən asılı olmayan müsəqil, gerçəklik isə bizi əhatə edən və real olanlardır. Ən sadə predmetdən başlayaq, məsəl üçün biz bilirik ki, bizi atmosfer və litosfer qatı əhatə edir, bu reallıqdır gerçəkdir. biz bunu hər yerdə görürük. Biz olmasaq belə şüurumuz olmasa belə atmosfer qatı olacaq. Hətta yer üzərində şüurlu canlı qalmasa da bu qat olacaq, sadəcə bunu bilən olmayacaq. Bu heç də obyektiv gerçəkliyi dəyişməyəcək, yer hər zaman atmosferlə əhatə olunacaq, demək bu gerçəkliyin bizim şüurla əlaqəsi yoxdur. O mövcuddur, biz isə onun mövcudluğunu sadəcə olaraq bilirik.  Müəyyən gerçəkliklər də ola bilər ki, bilmirik o gerçəkliklər isə yenə də mövcud ola bilər sadəcə bizim üçün bilmədiyimiz üçün mövcud olmaz. Amma bizim bildiklərimiz dəyişməz və bizim şüurdan asılı olmaz. 

[Sunyata]

Sunyata, Sizin bu mövzuya yanaşmanızda iki sual meydana çıxır, obyektiv gerçəkliyin mövcud olub olmaması, şüurdan asılı olub olmaması. 

 

 

 

Tamamilə doğrudur.  Məhz bunları nəzərdə tuturam.

 

 

Təbii ki, şüurdan asılı olan gerçəklik apriori obyektiv sayıla bilməz. Bu məsələyə bir qədər sadə yanaşsaq obyektiv nədir ? heç nədən asılı olmayan müsəqil, gerçəklik isə bizi əhatə edən və real olanlardır. Ən sadə predmetdən başlayaq, məsəl üçün biz bilirik ki, bizi atmosfer və litosfer qatı əhatə edir, bu reallıqdır gerçəkdir. biz bunu hər yerdə görürük. Biz olmasaq belə şüurumuz olmasa belə atmosfer qatı olacaq. Hətta yer üzərində şüurlu canlı qalmasa da bu qat olacaq, sadəcə bunu bilən olmayacaq. Bu heç də obyektiv gerçəkliyi dəyişməyəcək, yer hər zaman atmosferlə əhatə olunacaq, demək bu gerçəkliyin bizim şüurla əlaqəsi yoxdur. O mövcuddur, biz isə onun mövcudluğunu sadəcə olaraq bilirik. Müəyyən gerçəkliklər də ola bilər ki, bilmirik o gerçəkliklər isə yenə də mövcud ola bilər sadəcə bizim üçün bilmədiyimiz üçün mövcud olmaz. Amma bizim bildiklərimiz dəyişməz və bizim şüurdan asılı olmaz.

 

Plotophyte ,  gəlin  , bütün variantları açıq hesab edək . Qaraladığım yer yalnız qəbul olunmuş  tezislərdir.  Bəs buna əminlik  100 % lidir? Mən sizə həqiqətən də deyə bilərəm ki, məndə  əminlik yoxdur.  Mən düşünmürəm ki , mən olmasam siz  həmin gerçəkliyi ( litosfer , atmosfer və s. )  görməyəcəksiniz , hiss etməyəcəksiniz  və ya dərk etməyəcəksiniz.   Amma , bizim sizinlə ortaq keyfiyyətlərimiz  təkcə eyni  canlı  növünə aid olmağımızda deyil .  Həm də demək olar ki ,  eyni şüura sahib olmağımızdır.  Yəni , əslində  bəlkə də oxşarlıqdan əlavə  həm də şüurumuzun 99 %  -  ortaqdır . Bu ortaqlıq bütün insan növünə aid ola bilən ortaqlıq ola bilər.  Ona görə də siz   ətrafınızda adamların  ölümümnə / fiziki məhvinə baxmayaraq   , "gerçəkliyi" qavramağa davam  edirsiniz . Bu ortaq şüur sizə  ətrafı gerçəklik kimi qavramağa xidmət edir.   Yəni , standart , ortaq insan şüuru olmasaydı sizdə  gerçəklik haqqında belə  əmin və stabil fikir yaranmazdı.   Hər halda bu da ümumi qəbul olunmuş   obyekt / subyekt probleminə fərqli baxışdır.   Bunları sübut etmək  çətindir və ya mümkün deyil. 

Edited March 15, 2014 by Sunyata

[plotophyte]

Hər halda bu da ümumi qəbul olunmuş   obyekt / subyekt probleminə fərqli baxışdır.   Bunları sübut etmək  çətindir və ya mümkün deyil. 

Məncə sizin bu mövzuya münasibətiniz daha fərqlidir, sadəcə olaraq reallığın bizim onu qəbul etdiyimiz kimi olmağına şübhə edirsiniz. Yəni fikirlşirsiniz bəlkə bu reallıq bizim gördüyümüz və hiss etdiyimizdən fərqlidir. Ancaq hissiyyat orqanlarımızdan qavramağımızdan asılı olaraq bu formada görünür.  Əlbətdə ki, bu belədir, bizi əhatə edənlər hamısı mövcuddur, ancaq onların forması və görüntüsü hər bir canlı üçün subyektivdir. Yəni, biz öz imkanlarımız çərçivəsində hər bir şeyi görürük və qəbul edirik. Təbii ki, bəzi şeylərdə illuziyalar var., sanki gözümüzə bir pərdə atılıb.  amma yenə də reallıq dəyişməzdir. 

Edited March 16, 2014 by plotophyte

[Sunyata]

Məncə sizin bu mövzuya münasibətiniz daha fərqlidir, sadəcə olaraq reallığın bizim onu qəbul etdiyimiz kimi olmağına şübhə edirsiniz. Yəni fikirlşirsiniz bəlkə bu reallıq bizim gördüyümüz və hiss etdiyimizdən fərqlidir. Ancaq hissiyyat orqanlarımızdan qavramağımızdan asılı olaraq bu formada görünür.  Əlbətdə ki, bu belədir, bizi əhatə edənlər hamısı mövcuddur, ancaq onların forması və görüntüsü hər bir canlı üçün subyektivdir. Yəni, biz öz imkanlarımız çərçivəsində hər bir şeyi görürük və qəbul edirik. Təbii ki, bəzi şeylərdə illuziyalar var., sanki gözümüzə bir pərdə atılıb.  amma yenə də reallıq dəyişməzdir. 

 

Beləliklə , subyektiv idrakı  ( canlılar arasında, hətta eyni növdən olan canlılar arasında belə )   qəbul edirsiniz .   Yəni, başqa sözlə  hind dini fəlsəfəsində olan "Maya örtüyünü" ))  

 

İndi  qalır yalnız  "kiçik"  bir problem )) Bu örtüyün altında olan həqiqi gerçəklik və reallıq  nədir və ümumiyyətlə varmı ? 

 

Burada  iki  mövqe ola bilər . 

1. Gerçəklik -  bizim onu tam və dolğun qavramağa imkanımız olmasa da mövcuddur.

2. "Gerçəklik"  - bizim , insan ( bəlkə də canlıların hamısının )   növünün   ortaq şüurumuzun məhsuludur.  Əslində isə  gerçəklik yalnız bizim şüurumuzdur.   

 

Mənim üçün hər iki versiya açıqdır və  hər iki izah prinsip etibarilə məğbuldur.

[Museyib Elekber]

Beləliklə , subyektiv idrakı ( canlılar arasında, hətta eyni növdən olan canlılar arasında belə ) qəbul edirsiniz . Yəni, başqa sözlə hind dini fəlsəfəsində olan "Maya örtüyünü" ))

İndi qalır yalnız "kiçik" bir problem )) Bu örtüyün altında olan həqiqi gerçəklik və reallıq nədir və ümumiyyətlə varmı ?

Burada iki mövqe ola bilər .

1. Gerçəklik - bizim onu tam və dolğun qavramağa imkanımız olmasa da mövcuddur.

2. "Gerçəklik" - bizim , insan ( bəlkə də canlıların hamısının ) növünün ortaq şüurumuzun məhsuludur. Əslində isə gerçəklik yalnız bizim şüurumuzdur.

Mənim üçün hər iki versiya açıqdır və hər iki izah prinsip etibarilə məğbuldur.

Hec biri de eyani olaraq tesdiqlene bilecek bir sey deyil. Cunki oz shuurumuzdan kenara cixmaq imkanimiz yoxdur, men bilen. Yoxsa varmi?

Bu mesele mene "Hami rengleri eyni formadami qavrayir?" sualini xatirlatdi :)

[Simruq]

Bizim sehfimiz nededir? Biz obyektiv realliqi nelerese aid etmey istiyirik. Biz obyektiv realliqin bir hissesi olaraq onu parcalamqa caliwiriq ki megzini bawa duwe biley. Bizim duwuncemize qalsa her weye ad vermey lazimdi. Bu lazimdi? Biz lap bilsey ki ne nedi yene onnan o yana olan, ne nedi ni axtaracayiq be bele sonsuz suallar vermey olar. Izahi asan, derk edilmesi qeliz olan bir anlayiwdi.

[Sunyata]

Hec biri de eyani olaraq tesdiqlene bilecek bir sey deyil. Cunki oz shuurumuzdan kenara cixmaq imkanimiz yoxdur, men bilen. Yoxsa varmi?

Bu mesele mene "Hami rengleri eyni formadami qavrayir?" sualini xatirlatdi

 

Şüurumuzdan kənarda "bizdən"  nə qalır  ?  Bu da  yaxşı sualdır .   

[Sunyata]

Bizim sehfimiz nededir? Biz obyektiv realliqi nelerese aid etmey istiyirik. Biz obyektiv realliqin bir hissesi olaraq onu parcalamqa caliwiriq ki megzini bawa duwe biley. Bizim duwuncemize qalsa her weye ad vermey lazimdi. Bu lazimdi? Biz lap bilsey ki ne nedi yene onnan o yana olan, ne nedi ni axtaracayiq be bele sonsuz suallar vermey olar. Izahi asan, derk edilmesi qeliz olan bir anlayiwdi.

 

Belə başa düşdüm ki,  şüur və yerdə qalanın hamısını vəhdətdə olaraq obyektiv gerçəklik kimi qəbul edirsən.  Bəs onda niyə deyirlər ki ,  obyektiv gerçəklik şüurumuzdan asılı deyil? Bunu  iddia etməklə artıq  -  Obyektiv gerçəkliyi  şüurdan ayırırlar ...

Edited March 16, 2014 by Sunyata

[Museyib Elekber]

Şüurumuzdan kənarda "bizdən" nə qalır ? Bu da yaxşı sualdır .

Eslinde, nezerde tutdugum sey de bu idi. Shuurumuz bizde olan yegane derketme vasitesidirmi?

Edited March 16, 2014 by Museyib Elekber

[plotophyte]

Belə başa düşdüm ki,  şüur və yerdə qalanın hamısını vəhdətdə olaraq obyektiv gerçəklik kimi qəbul edirsən.  Bəs onda niyə deyirlər ki ,  obyektiv gerçəklik şüurumuzdan asılı deyil? Bunu  iddia etməklə artıq  -  Obyektiv gerçəkliyi  şüurdan ayırırlar ...

Sunyata, burada bir incə məqam var, obyektiv gerçəklik canlılar üçün subyektiv görünüşə malikdir, amma reallıq budur ki, o dəyişməz olaraq qalır və mövcuddur. Müqaisə üçün deyə bilərəm ki,  insanlar hər bir şeyə fərqli baxışa malikdirlər, kimin üçünsə dalğa qəşənq görsənə bilər digərlərinə isə bunu əksini görər. Bir cox qadınlar rəngləri daha yaxşı görür kişilərin bəziləri daltonikdir. Yəni hər şey bu baxımdan nisbidir, amma gerçəklik yenə də obyektiv olaraq qalır və dəyişməzdir. Ancaq onun dərki canlılar tərəfindən subyektiv formaya malikdir.  

Nəticədə gerçəklik yəni reallıq heç bir zaman bizim şüurumuzun məhsulu ola bilməz, çünki biz də bu gerçəkliyin tərkib hissəsiyik gördüklərimiz isə uydurma deyil, sadəcə bizdə olan imkanlar nəticəsində dərk ediləndir və yaxud edilməsi mümkün olanlardır. 

Edited March 16, 2014 by plotophyte

[Simruq]

Belə başa düşdüm ki, şüur və yerdə qalanın hamısını vəhdətdə olaraq obyektiv gerçəklik kimi qəbul edirsən. Bəs onda niyə deyirlər ki , obyektiv gerçəklik şüurumuzdan asılı deyil? Bunu iddia etməklə artıq - Obyektiv gerçəkliyi

şüurdan ayırırlar ...

Xer wey biri birinnen asilidi. Vehdeti duz bawa duwmusen.

[Sunyata]

Eslinde, nezerde tutdugum sey de bu idi. Shuurumuz bizde olan yegane derketme vasitesidirmi?

 

Şüurumuzdan əlavə  bizdə  şüursuzluq deyilən   qavrama vasitəsi də var  .  Şüursuzluq  haqqında Freyd və  Yunq haqqında mövzuda yazmışdım  .  Digər izahları da mövcuddur.  Bunlar irrasional izah hesab edilir. 

 

Əslində  birinci postumda elə subyekt haqqında da sual qoymuşdum.   Təbii ki , obyektiv gerçəkliyin nə  demək  olduğunu  başa düşməyəndə  , subyekt də  həmçinin problemə  çevrilir.  Subyekt  deyəndə  əslində   özünü fiksajlama  ( самосознание )  nəzərdə tuturuq.  Yəni  ,  ətraf alıəmdən ayrılmış mən.  Rus dilindən  самосознание  -  özünü düşünmə; cəmiyyətdə mövqeyini, öz rolunu düşünmə; şüur, anlaq kimi tərcümə olunur. Amma, bu məncə dəqiq tərcümə deyil.   Yaxın tərcüməni  özüm yuxarıda yazdım  -  özünü fiksajlama , yəni özüm ,  məni aləmdən ayıran şüurum ,  öz -  özümün varlığımın  sübutu və s.  mənasında.   Buna fəlsəfədə appersepsiya deyirlər .  Yəni biz daim öz - özümüzü fiksajlayırıq.  

 

Deməli , daha bir nəticə.  Appersepsiya  -  öz .şüurunu fiksajlama  ,   əslində  aləmi  iki hissəyə ayırır :  mən və ətraf.   Ətrafın ətraf  olduğunu   yalnız  şüurla dərk edirik .  Şüur olmasa obyekt / subyekt itməlidir.  Yerdə nə qalır ?   Aydındır ki,  bu məntiqlə  ya tam vəhdətdə olan HƏR ŞEY  ya da HƏR ŞEYƏ ÇEVRİLMƏK POTENSİALI OLAN  HEÇNƏ .

Edited March 17, 2014 by Sunyata

[Museyib Elekber]

Şüurumuzdan əlavə  bizdə  şüursuzluq deyilən   qavrama vasitəsi də var  .  Şüursuzluq  haqqında Freyd və  Yunq haqqında mövzuda yazmışdım  .  Digər izahları da mövcuddur.  Bunlar irrasional izah hesab edilir. 

 

Əslində  birinci postumda elə subyekt haqqında da sual qoymuşdum.   Təbii ki , obyektiv gerçəkliyin nə  demək  olduğunu  başa düşməyəndə  , subyekt də  həmçinin problemə  çevrilir.  Subyekt  deyəndə  əslində   özünü fiksajlama  ( самосознание )  nəzərdə tuturuq.  Yəni  ,  ətraf alıəmdən ayrılmış mən.  Rus dilindən  самосознание  -  özünü düşünmə; cəmiyyətdə mövqeyini, öz rolunu düşünmə; şüur, anlaq kimi tərcümə olunur. Amma, bu məncə dəqiq tərcümə deyil.   Yaxın tərcüməni  özüm yuxarıda yazdım  -  özünü fiksajlama , yəni özüm ,  məni aləmdən ayıran şüurum ,  öz -  özümün varlığımın  sübutu və s.  mənasında.   Buna fəlsəfədə appersepsiya deyirlər .  Yəni biz daim öz - özümüzü fiksajlayırıq.  

 

Deməli , daha bir nəticə.  Appersepsiya  -  öz .şüurunu fiksajlama  ,   əslində  aləmi  iki hissəyə ayırır :  mən və ətraf.   Ətrafın ətraf  olduğunu   yalnız  şüurla dərk edirik .  Şüur olmasa obyekt / subyekt itməlidir.  Yerdə nə qalır ?   Aydındır ki,  bu məntiqlə  ya tam vəhdətdə olan HƏR ŞEY  ya da HƏR ŞEYƏ ÇEVRİLMƏK POTENSİALI OLAN  HEÇNƏ .

Mən belə başa düşdüm mütləq mənada "yoxluq" deyə bir şey yoxdur. Çünki yenə "yoxluğun" varlığından danışmış oluruq. Burada paradoks yaranır.

[Simruq]

Mən belə başa düşdüm mütləq mənada "yoxluq" deyə bir şey yoxdur. Çünki yenə "yoxluğun" varlığından danışmış oluruq. Burada paradoks yaranır.

Felsefeden illernen dem vuranlar var ki bunu bawa duwe bilmirler. Halal olsun.