Miqrasiya etmək istəyənlərin – Diqqət etməsini istədiyim 12 məqam

FlyScanner · December 14, 2016

Son vaxtlar miqrasiya edənlərin sayı artıb. Buna paralel olaraq həmin insanları müzakirə edənlərin də sayı artıb. Məndə qısa müddətli şəxsi təcrübəmə əsasən bu yazını yazıram sənin üçün. Yazı çox uzundur. Hələ qısaltmalardan sonra 🙂 bu qədər uzun alındı. Mən də yazını iki hissəyə ayırdım ki, fikirlər bir birinə qarışmasın. Oxuduqdan sonra çox suala cavab tapmış olacaqsan. Başlayaq.

Əvvəlcə istəyirəm bu qərarın məhfilərindən danışım. Əlbəttə hər bir qərarın çətin tərəfləri olur. Hətta deyərdim o qərarın verilməsinə mane olan məqamlar. Bütün bunlar haqqında bir blogda danışmaq mümkün deyil. Amma istəyirəm ümumiləşdirilmiş qısa qısa hamısı haqqında danışım. Bundan sonra başqa yazılarda maraqlandığın başqa mövzular haqqında da hissə yazıb danışacam səninlə. Amma bu dəfəki söhbət ümumi giriş olsun. 7 aylıq təcrübə əsasında yazılmış bir yazı deyək. Bəlkə 2-3 il sonra fərqli təcrübə olacaq və onunla başqa bir yazı yazacam. Onu zaman göstərər. Nə isə çox uzatdım. Başlayaq …

Mənəvi abu hava (dostlar, ailə, ətraf mühit və s).
Bəlkə də xaricə getmək istəyənlərə ən çox maneə yaradan məqamdır desəm yanılmaram. Bəli dəyərli dost, bu belədir. Hələ sən xüsusi ilə həssas insansansa sənə çox çətin olacaq. Ətraf mühit istədiyin kimi olmaya bilər. Məsələn, sənin ətrafında kişilərin etməyə utandığı hərəkəti sərbəst edən xanımlar yoxdur və ya sırğalı bəylər, üzlərində onlarla pirsinq olan insanlar sənin üçün çox qəribə ola bilər. Bədəninin hər yerində müxtəlif döyməli iş yoldaşları necə? Sənin üçün yeni sayılırmı bunlar? Yeni yerdə yeni dostlar tapacaqsan, bəlkədə onlarla da doğmalaşacaqsan. Amma ağlının bir küncündə köhnə dostlarını saxlayacaqsan. Onlarla işdən sonra görüşüb içdiyiniz çayları, ad günlərində, toy şənliklərində etdiklərinizi, sirrlərinizi və ortaq düşüncələrinizi xatırlayacaqsan.
Ən əsası ailən! Onları əlbəttə ki, heç kim əvəzləyə bilməz sənin üçün. Ana, ata, bacı, qardaş və digər əzizlər bəlkə də ən böyük qayğın olacaq sənin üçün. Bu məqamı unutma qərar verərkən. Hətta bir daha vurğulayım ki, mütləq bu məqamı çox amma çox düşünüb qərar ver. Sənin canını sıxanları, getmə istəyini tərəzinin bir gözünə qoy və digər gözündə “mənəvi məqamlar” olsun. Ondan sonra qərar ver məncə!
Adətlər, mentalitet. Məsələn getdiyin yerdə insanlar çox soyuq ola bilər. Səmimiyyət çərçivəsi dar ola bilər. Hətta uzun müddət ətrafında dost deyə biləcəyin insanlar olmaya bilər. Burada adətlər başqadır. İnsanlar başqaları ilə dostlaşmaq üçün mütləq müəyyən mərhələlər keçməlidir məsələn və ya adətlər elədir ki gəlmə insanlarla dost olmağa cəhd edənlər çox azdır. Hələ mentalitet. Onu daha çox düşünmək lazımdır məncə. Məsələn, getdiyin yerdə sənin ölkəndə ağlasılmaz olacaq hər hansı hərəkətlər tam adi bir hərəkətdir. Namus, qeyrət, ailə dəyərləri və s. Bunlar haqqında isə danışmağa dəyməz. Övladının məktəbdə hansı mental dəyərlərə sahib ailələrin üzvləri ilə bir mühitdə olacağını düşünün. Hər millət üçün bu dəyərlər tam fərqlidir və qərbə tərəf getdikcə bu dəyərlər daha da soyuqlaşır. Bu insanların arasında olmağa hazırsanmı?
Yaşam standartları və iqlim. Getdiyin ölkənin yaşam standartları əlbəttə ki, fərqlənə bilər və bu normaldır. Məsələn adətən inkişaf etmiş ölkələrə miqrasiya edirlər və oralarda da yaşam standartları yüksəkdir. Amma bu yaşam standartlarına uyğunlaşmaq üçün işləməlisən, qazanmalısan və standartlara ayaq uydurmalısan. Vergilər, ödənişlər, qiymətlər çox fərqlidir və bu sənin öyrəşmədin sayda və məbləğdə ola bilər. Keyfiyyətdə fərq olduğu kimi, maddi məsələlərdə də çox fərqlər var. Filmlərdəki yaşam tərzlərini düşünüb miqrasiya edirsənsə sənə bir pis xəbər deyim , əksər hallarda filmlərdə gördüyün qədər asan deyil hər şey :). Bunları nəzərə almaq lazımdır. Hələ iqlim. Məsələn, hansı ayda hansı havanı görməyə öyrəşmisən, külək necədir, havanın temperaturu, yağıntılar və s. İldə 3-4 dəfə 10-15 sm qar görən biri olaraq 80-100 smlik həftəlik yağan qarlara hazırsanmı? Havanın 2-3 ay tutqun və yağıntılı olmağına necə? Həyat tərzi, standartlar və iqlim çox vacibdir. Yaxşıca araşdır.
Problemlər və onların həlli yolları. Hə dostum. Problemlər həyatımızın ayrılmaz hissəsidir. Onların həlli yolları isə tam fərqlidir. Məsələn, evində hər hansı bir elektrik əşya sıradan çıxıb. Zəng edirsən servisdən gəlirlər ya yerindəcə həll edirlər ya da çatışmayan hissəni tapmaq üçün bir neçə gün vaxt gedir. Zəmanətli məhsullarda bu daha çox vaxt apara bilər, düzdür. Amma fərdi qaydada tapdığın usta ilə çox qısa müddətdə həll etmək yolları var ölkəmizdə. Xaricdə isə siz bəzən usta ilə görüşmək üçün gələn həftəyə görüş ala bilərsiniz :). Təmir olunub olunmayacağı isə başqa sualdır 🙂 Bundan başqa, məsələn bürokratik problemləri də bir iki gün içində həll edirik və ya az maz “şirinlik”lə çox məsələlər yoluna düşür. Evinə telefon çəkdirmək istəyəndə, işıq və ya su ilə bağlı problemləri həll edəndə adətən belə olur deyilmi? Amma getdiyin ölkədən asılı olaraq bu problemlər və onların həlli yolları tam fərqli ola bilər. Müddət və proseslər baxımından inanın ki, daha çox olacaq. Hətta bir telefon çəkdirməyin sənədləşdirmə işləri bir iki gününü ala bilər 🙂 . Xüsusi ilə vurğulayım ki, ilk vaxtlarda hər şey sənə yeni olduğu üçün problemlər xəbərsiz və o qədər tez tez gələcək ki, həyatına rəng qatacaq 🙂 . Buna hazırsanmı?
Qaydalar qanunlar. Hətta bir ailədən digər ailəyə qaydalar dəyişir deyilmi? İndi bunu dövlətlər arası düşün. Məsələn, sadə qayda sən getdiyin ölkədə saat 8 və ya 10-dan sonra heç kimə zəng edə bilməzsən. Bu, ən azından ədəbsizlik sayıla bilər və ya sən dost saydığınız insanı işdən sonra gəzməyə dəvət edə bilməzsən. Məsələn, qərbdə insanlar kalendarlarda yaşayır. Onların hər günü hətta bəzi insanlarda saatlar belə qeydiyyatlıdır. Yəni insanlar yalnız əvvəlcədən təyinatları üzrə hərəkət edir. Üstəlik, səni inandırım ki, təyin olunmuş vaxtlara riayət olunma da yüksək səviyyədədir. Məsələn, 5-10 dəqiqə gecikmələr xoş qarşılanmır, daha çox vaxt gözləmə isə əsəb doğurur. Əgər səni o qədər gözləsələr 🙂 . Qanunlar isə çətinlik yaradacaq başqa məqamdır. Ölkəmizdə qanun deyəndə cinayət və yol hərəkəti qanunları gəlir ağlımıza. Amma məsələn getdiyin ölkədə evində zibili müəyyən olunmuş qaba atmasan cərimə oluna bilərsən. Yuxarıda danışdığım bürokratik problemi həll etmək üçün “şirinlik” verməyə görə başına ciddi problemlər aça və ya hətta həbs oluna bilərsən. Göndərməli olduğun o qədər də önəmli olmayan məktubu və ya hesabatı vaxtında etmədiyinə görə isə səni daha maraqlı sürprizlər gözləyə bilər. Bir çox proseslərdə isə mütləq ardıcıllığa riayət etməlisən. Bizim ölkədə çoxlarımızın haqqında bilmədiyimiz qayda qanunlar bəzi cəmiyyətlərdə hətta müqəddəsdir. 🙂
Dil. Miqrasiya demək yeni dil yeni ünsiyyət deməkdir həmçinin. Fərqli cəmiyyətdə yaşamağa başladığın andan yeni dili öyrənməlisən. İlk vaxtlar isə bu ən çox vaxtını aparacaq işdir hətta. Əgər getdiyin yerin dilini daha əvvəlcədən öyrənməyə imkanın olubsa unutma ki, adi danışıqlarda, kitablarda öyrəndiyimiz danışıqlardan çox fərqlər var. Hətta getdiyin ölkənin də bölgələrinə görə dialektlər, danışıq ləhcələri də fərqlidir. Ayaq uydurmağa , uyğunlaşmağa vaxt tələb olunur. Dili 0-dan və ya 0,5-dən öyrənmək isə orta məktəbin ilk illərini xatırladacaq sənə. Hazırıqmı?

Əgər bu qədər sadaladığım çətinlik və məhfi cəhətlərdən sonra qorxmadan hələ də öz fikrində qalırsansa o zaman ardını oxumağa dəyər…

Miqrasiya qərarı yalnız xaraktercə qüvvətli adamlar üçündür. İstər təhsil üçün, istər iş üçün, istərsə də həmişəlik miqrasiya üçün verilən qərar qorxaqların bacaracağı iş deyil. Çünki bu, sözün əsl mənasında həyati qərardır. O kitablarda şairlər, yazarlar dediyi kimi, “ağ kağızdan başlamaq”. Bax budur miqrasiya qərarı. Əgər sən bunu bacarmısansa deməli artıq qorxularını yenmiş və öz xarakterinə güvənə biləcək bir insan kimi formalaşmısan. Həyatın hər məqamında belədir dostlar. Əsla elə düşünməyin ki, bu qərarı verməyən hər kəs qorxaqdır deyə düşünürəm yox, haşa! Qüvvətli insanlar hərəkət edər, addımlar atar, yanılar, düzgün seçim edər, yıxılar, qalxar. Qorxaqlar isə onları və onların hərəkətlərini müzakirə etməklə məşğul olar. Əsasən da “mən olsaydım belə edərdim” və ya doğrunun nə olduğunu bilmədiyi halda “onun etdiyi yalnışdır” tipli şərhlərlə edər bunu. Əgər insanların nə düşündüyünə önəm vermədən inandığınız doğrulara tərəf addım atmağa qərar vermisənsə ilk məqamı tamamlamış sayılırsan.
Qərarı vermə səbəbin özün üçün önəmli olsun. Məsələn mən, xaricə gedənlərin həyatlarından danışanlardan və dinləyənlərdən olmamaq üçün vermişəm bu qərarı. Bilirsən də, ən məhşur söhbətlərdəndir ölkəmizdə həmişə. Xaricdə olan (təhsil, iş, miqrasiya və s) insanların həyatlarından olan söhbətlər. Onların yaşadıqları çətinliklər və ya orada olan üstünlüklər haqqında. Həm çətinlikləri həm də üstünlükləri yoxlamaq qərarına gəlmişəm. Heç kimə və heç nəyə fikir vermədən. Çünki qərarım ilk öncə özüm üçün çox önəmli idi. Yoxlamaq istəyirdim. O qədər! Qərarı özün özünə əsaslandıra bilirsənsə yetərlidir. Bir çox mütəffəkkirdən eşitmişik: “Hara getdiyini və niyə getdiyini bilmədən getməyinizin önəmi yoxdur”. amma mütləq və mütləq haraya və niyə getdini bil. Bir çox halda haradan getdiyinin önəmi yoxdur əziz dost. Amma digər iki suala cavab tapmaq mütləqdir. Getmək xatirinə gedənlərdən olma!
Həyatımız verdiyimiz qərarlardan ibarətdir. Xaraktercə güclü olmaq, verdiyimiz qərarlarla ölçülməməlidir bəzən. Verdiyimiz qərarların arxasında dayanmaq da – əsas xarakter göstəricisidir məncə. Sənin üçün yaxşı olanını səndən yaxşı az kimsə bilə bilməz. Əsasəndə miqrasiya qərarını alanda, miqrasiya etməmiş insanların məsləhətlərini dinləmək bəzən ruhdan sala bilər insanı. Hətta uğursuz miqrasiya həyatı yaşamış insanlar da, bəzən yayındıra bilər səni fikrindən. Özü uğursuz olmuş adam, başqasının uğursuz olacağına niyə əmin olmalıdır ki? Hələ heç miqrasiya etməmiş birini düşün və onun bu qərarın yalnış və lazımsız olduğunu isbatlamağa çalışdığına diqqət et. Gülünc deyilmi? Məsələn, miqrasiya demək həyatınızın rutindən ən azı 3-5 illik çıxması deməkdir. Yeniliklər, hər gün maraqlı hadisələr və s. Amma həyatı rutindən başqa bir şey olmayan biri çıxır və deyir ki, miqrasiya mənasız və lazımsızdır 🙂
Əlbəttə, itirdiyin çox şey olacaq. Amma qalanlar çox və çox daha dəyərli olacaq, bu daha dəqiqdir. Hətta bəzi dəyərsiz işləri, vərdişləri, insanları itirmək lazımdır. Elə deyilmi? Hələ yeni qazandıqların arasında da çox dəyərli bir şeylər olacaq. Bəzən onları ömrümüzün yarısı qədər axtarmış olarıq bəlkə. Hələ miqrasiya qərarını verərkən sənin karyeran, dostların, şəxsi həyatın tam qaydasındadırsa, deməli sən bu qərarı çox çətinliklə vermisən. Deməli, sən bunu çox istəyərək etmisən. Məsələn, heç bir karyerası, uğurlu dostluqları, şəxsi həyatı olmayan insanlar bunu daha rahat edə bilər. Amma sən bunu etmisənsə, deməli sənin üçün daha çox önəmi var. Ona görə başqalarının şərhlərinə diqqət etməməyi öyrən. Ya da bəlkə artıq öyrəncəlisən 🙂
Vətəni sevmək yalnız vətəndə yaşayaraq mümkündür – yalnış fikirdir. Razılaşsan da olar, razılaşmasan da. Üzdəniraq qonşularımızı həmişə qınamışıq ki heç nələri olmadığı halda özlərinə tarix, keçmiş uydururlar və yayırlar. El dilində desək “p…xdan konfet” düzəldirlər.” Amma özümüzə baxanda, elə bir daha həmin elin öz dili ilə desək, biz əlimizdə olan “konfet”in qədrini , dəyərini bilmədən bölüb parçalayıb “p..x” gününə salırıq. Xaricdə yaşayanda, həmyerlilərimizin nəyə görə üzdəniraqlardan geridə qaldığını açıq aydın görə bilirsən. Bilirəm, deyə bilərsən ki, diaspora lobbiçilik və s. Onda belə bir sual, bəs bizdə niyə o qədər inkişaf etməyib lobbiçilik, diaspora, niyə xaricdə onlar qədər birliyimizi qoruyub saxlaya bilmirik? Niyə birləşə bilmirik ümumiyyətlə. Xaricdə mitinqlərdə, toplantılarda 30-40 nəfərin necə çətinliklərlə yığışdığını bilirsənmi? Hələ Azərbaycan icmasının görüşlərinin necə tez tez təxirə salındığından xəbərin varmı? Tarixə də nəzər sala bilərik. Çox qədimlərə getməyə ehtiyac yoxdur. Xanlıqlardan bu tərəfə olan tariximizi yada sal. Yaxud heç o qədər də özümüzü yormayaq, onsuzda tarix oxumaqla çox da aramız olmayıb. Son 100, 50, 20 illərə baxaq. Şəxsi mənfəət çox hallarda irəlidə olub, şəxsi prinsiplərin qurbanı olub bəzi tarixi mənəvi dəyərlər. Bu çox dərin qarışıq mövzudur. Çox da dərinə getməyək.
Vətəndən xaricdə də uğurlu olaraq vətənə ciddi xidmət etmək olar, onu demək istəyirəm. Ən azı uğurlu biri olduğun üçün artıq səni tanıyacaqlar. Əlində gözəl fürsət olacaq vətənə faydalı iş görmək üçün, vətəni tanıtmaq üçün. Bundan başqa həmvətənlərin üçün dəstək-kömək ola bilərsən. Lazım ola biləcəyin işlər, anlar onlarla və yüzlərlədir.
Sözümün canı odur ki, vətəni sevməyən adam elə vətəndə də həmin adamdır, vətəndən kənarda da. Vətənini sevən, millətinə dəyər verən insanlara vətəndən xaricdə də çox ehtiyac var. Həm də ən az vətəndəki qədər bəzən.
Sosial şəbəkə insanları daha cəsarətli edib, bu səni ruhdan salmamalıdır.
Əlbəttə ki, tarix boyu vətənini sevən insanlarımız olub, var, olacaq da. Amma razılaşarsız ki, yalandan sevənlər, göstəriş üçün sevənlər, monitor arxası vətənşüvənlər də az deyil. Hər çıxılmaz sualda da cavabı o olur ki, “mən siyasətə qarışmıram”. Siyasətlə vətəninin taleyini səhv salan insanlar var. Halbuki vətənin taleyi birbaşa öz taleyidir. Bunu dərk etmir, etmək istəmir ya da. Amma coşmağa gələndə başqalarına ağıl verməkdə üstünə yoxdur bunların. Hələ bəzilərini şəxsən tanıyıram. Rusiyada , Ukraynada , Türkiyədə universitet oxumaq məqsədi +18 səbəblər olub, bəziləri isə Biləcəridən o tərəf getməyib. Pafosla yazır , danışır ki, vətənin dar günündə vətənin yanında olmaq lazımdır, vətəni dar gündən ağ günə bizlər çıxarmalıyıq falan. Şair demiş, başını televizorun önündən, monitordan qaldıra bilmir, vətənin çətinliklərini aradan qaldırmaq istəyir. Statistika göstərir ki, mənə mesaj yazan hər 10 insandan 8i “oralara necə gəlmək olar” sualını soruşur. Dostum, elə həmin statistikanın qardaşı bir statistika da göstərir ki, əgər siz bu sualın cavabını bilmirsizsə elə bura gəlməsəniz yaxşıdır. Pis mənada anlamayın. Bilməmək eyib deyil, amma bilməyib araşdırmamaq, öyrənməmək və ya ən azından araşdırmağa öyrənməyə çalışmamaq çox ayıbdır.Əsas da buraya niyə gəlmək istədiyinizi tam olaraq bilmirsinizsə gəlməməyiniz məsləhətdir. Əgər yox niyə gəlmək istədiyinizi tam olaraq bilirsinizsə geci tezi var. Gələcəksiniz. Bu sadəcə artıq zaman işidir. Niyyətiniz sizi o yolu aparacaq. Araşdıran və ya öyrənməyə çalışan adam oralara nədir hətta o biri tərəflərə (oxu Ayada, Marsa da) də gedər.
Çərçivəsiz və xəritəsiz xəyallarla yola çıxmaq heç bir iş üçün doğru deyil. Xüsusi ilə bu miqrasiya həyatı üçün diqqət ediləsi məqamdır. “Mama”sından “papa”sından ayrı 1 ay rayonda qala bilmir, deyir Amerikaya gedib həyatımı sıfırdan qurmaq istəyirəm. Dostum, sən elə ailənin yanından ayrılmasan yaxşıdır. Bəlkə də 1001 əziyyətlə gedəcəksən, oralarda 3-5 ay bir təhər dözəcəksən, heç kimə bildirməyəcəksən amma sonunda peşmançılıq və geri dönmə olacaqsa düşünməyə dəyməzmi? Bunlara ətrafımda təhsil almağa belə səbri çatmayıb geri dönən insanlar inandırıb mənə. Ciddi iş təklifləri alan, bir çoxlarının xəyalları olan xəstəxanalarda, tikinti şirkətlərində, restoranlarında işləyən insanların canlı şahidi olduğum geri dönmə hekayələrindən sonra tam əmin olmuşam bu məsələyə.
Amma əlbəttə ki fikirlərinə, məqsədinə, xəyallarına inanan, gecə gündüz planlayan insanlar az deyil. Həyatda yoxlamaqdan, risk etməkdən qorxmayan insanlar az deyil. Əgər sən onlardan birisənsə niyə də yox?

Bundan başqa artıq sən müəyyən stereotipləri qırmış biri olaraq özünü daha sərbəst hiss edəcəksən. Artıq səyahət sənin həyatının bir parçası olacaq. Riskdən, yeniliklərədən qorxmayan biri olaraq. Maddi vəziyyətini düzgün planlaşdırsan, daha çox ölkəni şəhəri gəzmək imkanın olacaq. Buna əmin ola bilərsən. Çemodanlar ildə, iki ildə bir dəfə istifadə olunan əşyadan 2-3 ayda bir istifadə olunan yol yoldaşına çevrilə bilər. Əla deyilmi?

Son olaraq onu deyim ki, ən çox eşitdiyin söz “orada sizi heç kim gözləmir” və ya “orada heç kimə lazım deyilsən” olacaq. Bir çox dostlarımızı da bu sözlər həvəsdən salır. Bir söz soruşum, səni doğurdan sevən və doğurdan da ehtiyac duyan insanlar üçün fərqi varmı sən hardasan? Sevgi üçün məkanın, məsafənin önəmi varmı? Əlbəttə ki, sevdiklərinin əhatəsində olmağın çox önəmlidir. Amma yuxarıda dəfələrlə qeyd etdiyim kimi, əgər önəmli səbəbdən və ya səbəblərdən miqrasiya etmək məcburiyyətində qalmısansa, ciddi məqsədin və xəyalların varsa tam əmin ol ki, səni anlayan insanlar olacaq. İkincisi “orada” kiməsə lazım olub olmadığını zaman göstərəcək. Bu ən çox səndən asılıdır. Məqsədini, çatışan-çatışmayan cəhətlərini, üstünlük və bacarıqlarını bildikdən sonra hətta vətəndəkindən də daha lazımlı adam ola bilərsən. Uğurlu bir şəxs olub, bir çoxlarının xəyal etdiyi həyatı yaşamaq da gözəl bir hissdir əlbəttə. Səni məhz yaşadığın həyata görə də müzakirə edənlər tapılacaq. Uğurlu olanda da vətəni unutmadan, millət üçün faydalı biri olmağın bütün deyilənləri düşünülənləri alt üst edəcək əmin ol. Amma danışanlar yenə də danışacaq 🙂

Ən son olaraq 🙂 bunu da deyim gedirəm . Bu sözümü unutma. “Orada heç kimə lazım deyilsən” deyən insanlar uğursuz və özləri heç kimə lazım olamayan insanlardır. Çünki uğurlu insanların öz işlərinə həyatlarına başı elə qarışıb ki, sizi və sizin qərarınızı müzakirə və mühakimə etməyə vaxtı yoxdur!

Çox uzun yazı oldu bəlkə yordu səni. Söhbət etməli idim çoxdandır səninlə. Amma bu yorucu söhbət hələ yolun başlanğıcı ola bilər. Əsas yorulmaqlar irəlidədir.Oxuduğun üçün təşəkkür edirəm.

Edited December 14, 2016 by FlyScanner