Ayaz Mütəllibov: "Müharibə aparmaq ictimai və beynəlxalq məsuliyyətdir"

[interland]

1992-ci ildən Rusiyada mühacir həyatı yaşayan sabiq prezident, Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyasının həmsədri Ayaz Mütəllibov SalamNews-a müsahibəsində Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin Kazan görüşünü şərh edib, mümkün müharibə ehtimalı ilə bağlı sualı cavablandırıb.

- İyunun 25-də Kazanda Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin növbəti görüşü planlaşdırılır. Bir sıra politoloqlar Kazan görüşündən müsbət nəticələr gözlədiklərini bəyan ediblər. Sizin gözləntiləriniz necədir?

- Prezidentlərin görüşündən həmişə ümidli nəticə gözlənilib, amma gözlənilənlər baş verməyib. Arzum odur ki, Kazan görüşü Azərbaycanın xeyrinə son nöqtə olsun və münaqişə həllini tapsın. Ancaq necə illər ərzində öz həllini tapmayan çox ciddi bir problemin birdən-birə həll ediləcəyinə şübhəylə yanaşıram. Münaqişə sürətli zaman çərçivəsində çoxdan həll edilə bilərdi. Buna Ermənistan mane olur və münaqişənin həllini uzadır.

Ermənistan tərəfi bəyan edir ki, Dağlıq Qarabağ ətrafındakı zəbt olunmuş rayonlar Azərbaycana qaytarılsın, əvəzində isə Azərbaycan Qarabağın müstəqilliyini tanısın. Bunu Ermənistan Azərbaycanın qarşısında şərt kimi də qoyur. Təbii ki, bu kimi söhbət ola bilməz və Ermənistanın bu cür alver planı baş tutmayacaq. Mən hər zaman demişəm, indi də bildirirəm ki, Ermənistan işğal etdiyi Azərbaycan torpaqlarını qeyd-şərtsiz qaytarmalıdır. Rəsmi Bakı da dəfələrlə bəyan edib ki, Azərbaycan Dağlıq Qarabağa geniş muxtariyyət verir və bununla da münaqişə həllini tapır.

1922-ci ildə Azərbaycan ərazisində Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti təsis olub, ermənilər həmin vilayətdə normal yaşayıblar. Hazırda rəsmi Bakı Azərbaycanın tərkibində Dağlıq Qarabağ Muxtar Respublikasının yaradılmasına razıdır və ermənilər də razılşasalar bu muxtar respublikada indikindən qat-qat yaxşı yaşayarlar. Bununla ermənilər çox şeyi qazana bilərlər.

Birincisi, Dağlıq Qarabağa rəsmi muxtariyyət statusu verilir, Ermənistana dəhliz açılır, əlaqələr bərpa olunur və Azərbaycanın apardığı iqtisadi uğurlardan Dağlıq Qarabağa da pay düşür. Yeni şəraitdə Ermənistan əhalisinin də yaşayış səviyyəsi yüksəlir və ölkə böhrandan xilas olur.

Azərbaycan bu qədər kompromisə getsə də Ermənistan hakimiyyəti razılaşmır, hər dəfə görüşlərdə qeyri-konstruktiv mövqe nümayiş etdirir. İndiki halda Ermənistanın heç nəyi yoxdur, Qarabağda hər hansı infrastruktur yaratmağa imkanı çatmır. O, Qarabağın ancaq torpağından istifadə edə bilir, oradakı əhalinin vəziyyəti çox acınacaqlıdır. İki ölkənin inkişafı müqayisə olunmazdır. Azərbaycanın inkişafı Ermənistanı ən azı 50 il qabaqlayıb. Ermənistan əbəs yerə zamanı itirir. Bununla Ermənistan işğal etdiyi Azərbaycan torpaqlarını qazanadığını düşünsə də, çox səhv edir. Çünki gec-tez həmin torpaqlar Azərbaycana qaytarılacaq.

- Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişə 20 ildən artıqdır davam edir. Son zamanlar torpaqların hərbi yolla azad edilməsi variantı ətrafında diskussiyalar gedir. Keçmiş dövlət rəhbəri olaraq sizin mövqeyiniz necədir?

- Müharibə aparmaq ictimai və beynəlxalq məsuliyyətdir. Müharibə aparmaq üçün Azərbaycanın daxili və xaricində hazırlıq işləri gücləndirilməli, xalqda vətənpərvərlik hissiyyatının geniş vüsət almasına çalışılmalıdır. Bundan əlavə, daxildə olan bəzi narazılıqlar aradan qaldırılmalı, pərakəndəlik olmamalıdır, bütün siyasi partiya və təşkilatlar, dövlət və özəl orqanlar müvəqqəti dondurulmalı, bir amala xidmət etməlidir. Xalq yumruq kimi Ali Baş Komandanın ətrafında birləşməlidirlər. Çünki müharibə gedən ölkədə daxili çəkişmələr, hər hansı fikir ayrılığı və ya mitinqlər olarsa, bu ölkənin hərbi qüdrətini zəiflədər. Bu təcrübəni Azərbaycan dövləti və xalqı əvəllər yaşayıb.

Mənim prezidentlik dövrümdə Azərbaycan təzəcə müstəqil dövlət olmuşdu, ölkənin müdafiə qüvvəsi çox az idi, bizə qarşı həm daxili, həm də xarici təzyiqlər var idi. Bu səbəbdən də müharibədə qalib gələ bilmədik.

Müharibənin başlaması prezidentin qərarı ilə olmalıdır. Prezident nə qədər qüdrətli və vətənpərvər olsa belə, təkbaşına heç nə edə bilməz. Müharibədə qələbə üçün bütövlükdə xalqın dəstəyi və rəyi çox vacibdir.

Digər tərəfdən xarici diplomatiya sahəsində müvafiq işlər görülməlidir ki, müharibə başlayanda dünya birliyi tərəfindən Azərbaycan təklənməsin. Azərbaycan diplomatları xarici ölkələrin rəsmilərini tam inandırmalıdır ki, Azərbaycan yalnız və yalnız öz torpaqları uğrunda müharibə edir və bunun üçün illərlə sülh danışıqları aparıb, beynəlxalq təşkilatları dünyanın gözü qarşısında vasitəçilik edərək səylər göstərib, amma nəticəsiz qalıb və Ermənistan özü müharibə istəyir.

Ümumiyyətlə, Azərbaycan tarixən heç zaman Ermənistana qarşı təcavüzkar siyasət aparmayıb, əksinə Ermənistan zaman-zaman Azərbaycan torpaqlarını ələ keçirib. Bir daha bəyan edirəm ki, müharibədə qalib gəlmək üçün xalq prezidentlə bir olmalıdır, ehtimal edilən daxili çəkişmələrə qarşı ən ciddi tədbirlər görülməlidir.