Şəfiqə Axundova

[megy]

 

Şəfiqə Qulam qızı Axundova 1924-cü il yanvar 21-də Şəkidə anadan olub. Atası Axundov Qulam Bağır oğlu dövrünün ziyalısı və dövlət işçisi olmuşdur. Şəfiqə xanımın anası Züleyxa Səməd qızı isə evdar qadın idi. Onların ailəsində Şəfiqə xanımdan savayı İsmət, Tahir, Nəriman və Rəfiqə kimi övladları böyüyürdü.

Və Şəfiqə xanımın həyatında çox mühüm əvəzedilməz xidmətləri olan Zümrüd adlı bir bacısı vardı. Beləcə qədim tarixi, şirin, məzəli söhbətləri, duzlu zarafatları, gözəl mənzərəsi, füsunkar təbiəti olan Şəki torpağında gələcəyin böyük sənətkarı böyüyürdü. Amma onun parlaq gələcəyi hələ heç kimə bəlli deyildi. Axı balaca Şəfiqə də adi körpələrdən biri kimi doğulmuşdu.

 

Axundovlar ailəsi nə biləydi ki, bu körpə gələcəyin görkəmli sənətkarı olacaq. Əksinə anası Züleyxa xanım qızının məhz həmin gün dünyaya gəlməsindən bir qədər məyus olmuşdur. Şəfiqə xanım bu haqda anasının dilindən eşitdiklərini belə xatırlayır: “Mən doğulandan sonra anam gözlərini açıb ki, yanında heç kəs yoxdur. Yalnız bir qadın var idi. Soruşub ki, bəs bu camaat necə oldu? Cavabında o qohumumuz qadın deyib ki, ay Züleyxa, bilirsən V.I.Lenin vəfat eləyib. Buna görə də hamı mitinqə gedib. Bu ölüm xəbərini eşidən anam çevrilib mənə baxır və deyir,- Can bala, nə pis gündə doğuldun.”

 

Görünür bu da bir qismətdir. Sənətkarın həyatında bu da bir fövqəladə haldır. Şəfiqə xanım həmişə öz doğum günündə tarixdə adı əbədiləşən bir şəxsiyyətin vəfatını da xatırlayır. Bəlkə belə demək olar ki, bu tarixi zərurətdən doğan bir haldır ki, həmin gün bir dahi şəxsiyyət dünyasını dəyişib, başqa bir insan doğulub. Elə bir insan ki, o da gələcəyin görkəmli siması olacaq. Demək Şəfiqə xanımın doğulduğu o gün kədərin sevincə qarışdığı gün kimi dəyərləndirilə bilər.

 

Şəki mahalının sayılıb-seçilən Axundovlar ailəsində beləcə balaca bir Şəfiqə böyüyürdü. Lakin bu balaca qızın xislətində böyük bir həyat eşqi varmış. Onda bu həyat eşqini yaradan ən ümdə cəhət istedad idi. Elə Şəfiqəni yaşıdlarından fərqləndirən də bu olub. Belə ki, o başqa uşaqlar kimi vaxtını boş yerə sərf etməyib. Dünya gözəlliyinə adi gözlə baxmayıb.

 

İlk təhsilinə Şəki şəhərindəki 6 saylı orta məktəbdən başlayır. Lakin atasının işi ilə əlaqədar olaraq ailəsi Bakıya köçür, və təhsilini Bakıda 6 saylı orta məktəbdə davam etdirir.

 

Əsas təhsilimi Bakıda almışam. Əvvəlcə 6 saylı məktəbdə oxudum. Burada yaxşı müəllimlərimiz vardı. Onlardan Əhliman müəllimi həmişə xatırlayıram. O bizə coğrafiya fənnindən dərs deyirdi.

      

Şəfiqə xanımın həyatında sənətə gəlişi ilə bağlı maraqlı faktlar çoxdur. Belə ki, maraqlı görüşlər, xeyirxah insanlar ona sanki ruh veriblər. Amma bu yolda Şəfiqə xanıma mane olan, onu musiqiçi olmaqdan çəkindirən atası Qulam Axundov da vardı. Şəfiqə xanımın söhbətlərindən aydın olur ki, atası onu həkim görmək istəyirmiş. Musiqiçi olmasına qəti narazı imiş. Hətta musiqi sənətini seçdiyini biləndə o qızı Şəfiqəyə öz tərəfindən bəzi cəzalar da verərmiş.

 

“Atası çox ciddi adam idi. Çox danışıb-gülməyi qəti xoşlamazdı. Musiqiyə də o qədər aludə deyildi. Evlərində bir piano olmasına baxmayaraq. Həmişə onu qıfıllı saxlayardı ki, balaca Şəfiqə çalmasın. Çünki musiqiçi olmağımı heç istəmirdi. Deyirdi: “o sənət gələcəkdə sənə çörək qazandırmayacaq.” Atasının bu əzaziliyinə baxmayaraq Şəfiqə  musiqidən ayrıla bilmirdi. Və bu yolda anası ona çox kömək etmişdir.

 

Şəfiqə Axundova: “Atam qəzəbindən mənə bəzi cəzalar da verirdi. Yadımdadır ki, o bir dəfə mənim konservatoriyaya getdiyimdən xəbər tutanda məni hətta evə buraxmadı. Və mən qonşuda gecələməli oldum. Dəfələrlə qarlı, soyuqlu havalarda o mənə belə cəzalar verirdi. Anama da acıqlanır və deyirdi ki, qoy onun ağlı başına gəlsin və özünə düz-əməlli bir sənət seçsin. Bəlkə də elə qarlı-soyuqlu havaların təsirindən mənim hətta böyrəyim zədələndi və professor Cavadzadə cərrahiyyə yolu ilə mənim bir böyrəyimi çıxartdı. Bax, o düzdür ki, sənət qurban tələb edir. Mənim də ilk qurbanım elə bu xəstəliyim oldu.” Amma şükürlər olsun ki, mən xeyirxah insanların sayəsində öz sənət ideallarıma qovuşdum.

 

1998-ci ildə Azərbaycan Respublikasının xalq artisti adına layiq görülüb.

 

Əsərləri: "Gəlin qayası" operası; "Ev bizim, sirr bizim" operettası; BSO üçün süitalar; xor üçün silsilələr; 300-ə yaxın mahnı və romans.

O, 1972-ci ildə "Gəlin qayası" operasını yazmaqla Şərqin ilk opera yazan qadın bəstəkarı olmuşdur. Şəfiqə xanım gözəl mahnaların "Leyla", "Bəxtiyar ellər" və s. müəllifidir.

 

Ev bizim, sirr bizim" operettasının (1965)., simli kvartet üçün pyeslərin, dramatik teatr "Aydın", "Əlvida Hindistan!", "Nə üçün yaşayırsan?" və s. Uşaq tamaşalarına musiqinin "Təlxəyin nağılı", "Dovşanın ad günü" və s. müəllifidir. Onun Azərbaycan şairlərinin şerlərinə bəstələdiyi gözəl lirik mahnıları və romansları xalq arasında çox populyardır.

 

Şəfiqə Axundova uzunsürən xəstəlikdən sonra 26 iyul 2013-cü ildə 1 saylı Şəhər Kliniki Xəstəxanasında dünyasını dəyişdi