Dilimizin Əsl Adı Nədir?

[Museyib Elekber]

L_xan Bəy, Müseyib Bəyin bu fikrinə nə deyirsiz? :) Mənim ağlıma batdı. Həqiqətən bu millərtlər öz dillərini laımi qaydada adlandırırlar. yəqin ki, məsələn, çinlilər öz dilini elə bir sözlə ifadə edirlər ki, bu ifadənin hərfi tərcüməsi "çinlilərin dili" kimi olur. amma biz özümüz öz dilimizi coğrafi yer adı ilə bildiririk.

Bax indi oldu :)

[bergman]

Milli dil məsələsi: Türk dili, yoxsa Azərbaycan dili?

 

 

 

 

 Faiq Ələkbərov (Qəzənfəroğlu)

 

 

 

 

Hazırda Azərbaycan milli ideologyası problemi ilə bağlı mübahisəli məsələlərdən biri də milli kimlik və milli dilin adı ilə bağlıdır. Belə ki, azərbaycançılıq ideologiyası əsaslandırılarkən, «Azərbaycan dili»nin və «Azərbaycan milləti»nin vacibliyi irəli sürülür və o, bu zaman müəyyən mənada türk dilinə və türk millətinə qarşı qoyulur. Fikrimizcə, milli ideologiyanın hər hansı bir adla («türkçülük», «azərbaycançılıq», «islamçılıq» və s.) adlandırılması müəyyən əhəmiyyət kəsb etsə də, bununla yanaşı iki vacib faktor: 1) millətin adı; və 2)  dilin adı məsələsi də var. Əslində millət və dilin adı ilə bağlı məsələlərə aydınlıq gətirildikdən sonra, bütün hallarda milli ideologiya, hətta müəyyən kənara çıxmalar olsa da, bütövlükdə bu amillər əsasında təşəkkül tapacaqdır. Yəni bir xalqın etnik kimliyi və milli dili nədirsə, müəyyən mənada onun milli ideologiyası da odur.

 

Bu baxımdan bəzi alimlərin (N.Cəfərov, Ə.Daş­dəmirov, S.Xəlilov və b.) azərbaycançılığın mahiyyətinə uyğun olaraq Azərbay­can­ milləti və Azərbaycan dilini müdafiə etmələri başa düşüləndir. Çünki «Azərbaycan dili»nin varlığı və Konstitusiyada öz əksini tapması «azərbaycançılıq» ideologiyasının mövcudluğun­dan bəhs etmək üçün ən vacib ideoloji silahlardan biridir. AMEA-nın müxbir üzvü Səlahədin Xəlilov qeyd edir ki, «Azərbaycan dili» «azərbaycan­çılığ»ın şah damarı­dır. Əməkdar elm xadimi Nizami Cəfərovun fikrincə isə, iki müstəqil türk mənşəli dilin hər ikisinin eyni bir adla adlandırılması özünü doğrultmur. Eyni zamanda, o iddia edir ki, qeyri-türk mənşəli xalqlar, etnoslar «Azərbaycan dili»nin «türk dili» adlanmasından narahatdır. 

 

«Tarixin hökmü ilə Azərbaycan etnikliyinin başlıca indikatoru (göstəricisi) məhz dil olmuşdur» deyən, akademik Əfrand Daşdəmirov da milli dilin adı məsələsində türk dilindən və Azərbaycan dilindən çıxış edənlərin hər ikisinin bu və ya digər dərəcədə haqlı olduğu söyləsə də, nəticədə üstünlüyü sounuculara vermişdir: «Etnomədəni diskursun (mülahizələrin) mərkəzində əsrin əvvəllərində olduğu kimi, yenidən dil problemi özünün etnik identifikasiyasında çıxmışdır. Onu necə adlandırmalı: türk, yoxsa Azərbaycan dili?  Bu mübahisələrin mahiyyətinə və təfərrüatına varmadan qeyd edilməlidir ki, tərəflərdən hər birinin öz güclü arqumentləri var, və bəlkə də, tərəflərdən hər biri bu və ya digər dərəcədə haqlıdır. Məsələ də elə bundadır ki, real həyatın gedişi ilə bu mübahisə əslində, həll olunmuşdur, özü də azərbaycançılıq konsepsiyasının, etnotarixi mötəbərliyə, etnomədəni, etnosiyasi özünəmüəyyənliyə azərbaycançılıq mövqeyindən yanaşmanın xeyrinə həll edilmişdir».

 

Maraqlıdır ki, akademik milli dilin adı məsələsində türk dili və Azərbaycan dili variantından çıxış edən hər iki tərəfin eyni dərəcədə haqlı olduğunu söyləsə də, Konstitutsiyada «Azərbaycan dili»nin öz əksini tapmasını «real həyatın gedişi» ilə bağlayır. Halbuki bir millətin dilinin mahiyyətinin yüzdə-yüz türk olduğu halda, adının «Azərbaycan dili» kimi müəyyənləşdirilməsi «real həyatın gedişi» ilə həll oluna bilməzdi. Ümumiyyətlə,  milli dilin adı məsələsi ilə bağlı akademik «real həyatın gedişi» dedikdə konkret nəyi nəzərdə tutmuşdur, məlum deyildir. Ancaq Ə.Daşdəmirovun daha sonra qeyd etməsi ki, milli dilin adı məsələsi azərbaycançılıq konsepsiyasının xeyrinə həll edilmişdir, bu zaman müəyyən suallar ortaya çıxır. Yəni Ə.Daşdəmirovun bu yanaşmasından belə nəticə çıxarmalıyıq ki, türk dilinin Azərbaycan dili ilə əvəz olunması azərbaycançılıq konsepsiyasını əsaslandırmaq üçün baş vermişdir. Bu doğrudan da məhz belə olmuşdursa, deməli Azərbaycan türklərinin türk dili ilə azərbaycançılıq bir-birinə zidddir. Əgər türk dili və azərbaycançılıq ziddiyyət təşkil edirsə, Azərbaycan türklərinin türk kimliyi ilə azərbaycançılıq da belə olmalıdır. Ancaq bütün bunlar doğrdanmı belədir? Şübhəsiz ki, yox. Əgər türk dili və türk kimliyi azərbaycançılığa zidd olsaydı, Azərbaycan türk ideoloqları nə «Azərbaycan» adına müraciət edər, nə də bir türk dövlətinə Azərbaycan Cümhuriyyəti adını verməzdilər.

 

«Azərbaycançılıq» və «türkçülüy»ün sintezindən çıxış edən bəzi tədqiqatçılar (H.Həsənov, Y.Qarayev, K.Abdulla, Anar, Q.Kazımov, R.Əhmədli və b.) isə hesab edirlər ki, «Azərbaycan dili» türk dili, «Azərbaycan türk dili», «Azəri türk dili», «Azərbaycan türkcəsi» şəkildə öz ifadəsini tapsaydı daha yaxşı olardı. Məsələn, tarixçi alim Həsən Həsənov (Əzizoğlu) və Rafail Əhmədlinin daha çox Azərbaycan dövlətinin rəsmi dilinin türk dili olması tərəfdarıdırlar. Onlardan fərqli olaraq Kamal Abdulla bu məsələ ilə bağlı bir neçə variant irəli sürür və fikrimizcə, o qədər də məqbul olmayan belə bir nəticəyə gəlir: «Dilimiz, əlbəttə ki, türk dilidir… Amma bəlkə onu Azərbaycan dili adlandıraq, daha düzgün olar?! Elədir ki, var, dilimiz həm də Azərbaycan dilidir. Azərbaycan türk dili necə? Şübhəsiz, o da doğrudur. Dilimiz Azərbaycan türk dilidir… Eyni dilin üç adı? Təəccüblənməyə tələsməyək. Niyə də yox?! Bu adların heç biri digərini inkar etmir». Fikrimizcə, bir millətin həyatı üçün müstəsna əhəmiyyətə malik olan dil məsələsinə, yəni milli dilin adının hansı şəkildə müəyyənləşməsi ilə bağlı problemə bu cür yanaşma qətiyyən doğru deyildir. Bəlkə də, coğrafi ərazi, yaxud da dövlət adının hansı adla adlandırılmasıyla bağlı bir neçə variant olsaydı, bunu haradasa da təbii qəbul etmək olardı. Buna örnək olaraq, indiki dövlətimizin vaxtilə hansı adla adlandırmasıyla bağlı bir neçə variantın (Xəzər, Azərbaycan, Cənubi Qafqaz Türk və b.) irəli sürülməsini də xatırlatmaq yerinə düşərdi. Ancaq milli dilin adı ilə bağlı bir neçə variantın (Azərbaycan dili, türk dili, Azərbaycan türk dili) irəli sürülməsi, üstəlik onların hər birinin eyni mənanı ifadə etməsi ilə bağlı K.Abdulanın yuxarıda irəli sürdüyü fikirlərlə əsasən, razılşamırıq.

 

Biz burada Kamal Abdulanın o fikri ilə müəyyən dərəcədə razılaşırıq ki, Azərbaycan dövlətinin dilinin türk dili ilə yanaşı, Azərbaycan türk dili kimi də ifadə olunması mümkündür. Bizə elə gəlir ki, bu isə bir dilin iki adı olmasından daha çox, eyni dili paylaşan bir millətin yalnız ləhcə və qrammatika fərqlərini göstərmək üçün lazımdır. Hər halda ən azı elmi ictimaiyyətə məlumdur ki, bir çox obyektiv səbəblərə görə Azərbaycan və Türkiyə türklərinin minilliklər boyu paylaşdıqları türk dili, sonralar  müəyyən dərəcədə müxtəlif istiqamətlərdə inkişaf etmişdir. Bu isə daha çox ədəbi dilin formalaşmasında öz təsirini göstərmişdir. Halbuki, ədəbi dilin fərqli istiqamətdə inkişaf etdiyi dövrdə belə Türkiyə ilə Azərbaycan ictimaiyyətinin əksər təbəqləri arasında dil ayrılığı olmamışdır, bu gün də belə bir hal yoxdur.

 

Bu baxımdan, Türkiyə türk dilinin Türkiyə türkcəsi, Azərbaycan türk dilinin isə Azərbaycan türkcəsi kimi ifadə olunmasını mümkün hesab edir, bu mənada xalq yazıçısı Anarın (Anar Rzayevin) milli dilin adı ilə bağlı aşağıdakı fikirlərinə qatılırıq: «Mən yenə də əvvəllərdə olduğu kimi, dilimizin Azərbaycan türkcəsi, yaxud Azəri türkcəsi adlanmasının tərəfdarıyam. «Azərbaycan türk dili», «Azəri türk dili» söz birləşmələrini də məqbul sayıram.  Bu söz birləşmələrində «türk» kəlməsi dilimizin əsrlərdən gələn ənənəvi adıyla bağlıdırsa, «Azərbaycan», yaxud «Azəri» kəlmələri dilimizi Türkiyə türkcəsindən fərqləndirmək üçündür». Ancaq onun daha sonra Azərbaycan və Türkiyə türklərinin dillərini bir-birindən müəyyən qədər fərqlənən ləhcələr kimi deyil, müstəqil dillər kimi qəbul edilməlidir mülahizəsi ilə razılaşmırıq. Çünki bizə elə gəlir ki, digər türksoylu xalqlarla da müqayisədə, bir-birinə son dərəcə yaxınlıq baxımından Türkiyə və Azərbaycan türklərinin (buraya Güney Azərbaycan türkləri, Türkmən türkləri, Kərkük türkləri, Borçalı türkləri, Dərbənd türkləri, Şimali Kipr türkləri və başqaları da aiddir) dilinin bir adı var: türk dili. Bu da, şübhəsiz onların türk millətinin Oğuz nəsilindən olması ilə bağlıdır. Ancaq ümumilikdə qazax, özbək, qırğız, tatar, başqırd, yakut, qaraqalpaq, krım və başqa türksoylu etnosların dillərinin də kökü türk dili ilə bağlıdır.

 

Bu baxımdan, müəyyən zamanlarda aryı-aryı türksoylu etnosların türk dili əvəzinə bəzən tayfa və yaxud hakim sülalə adlarından (uyğur, özbək, qazax, osmanlı, tatar, başqırd və b.) istifadə etmələri də təbiidir, indi də bu amildən yararlanan türk dövlətləri (Qazaxıstan, Özbəkistan və b.) vardır. Maraqlıdır ki, hazırda rəsmi dili türk dili olan Türkiyə Cümhuriyyətinin sələfi Osmanlı dövlətinin dili osmanlı dili olduğu halda, indi dövlət dil Azərbaycan dili olan Azərbaycan Respublikasının sələfləri Azərbaycan Cümuhriyyəti və Azərbaycan Səfəvi İmperiyasının dövlət dili türk dili olmuşdur. Özəlliklə, türk cümhuriyyətləri arasında ilk dəfə, Azərbaycan Cümhuriyyətinin dövlət dilinin türk dili olması, Azərbaycan türklərinin türk dilinə verdiyi önəminin və milliyyət hissinin üst səviyyədə olmasının göstəricisidir. Ancaq burada məsələni birinci və ya da ikinci olaraq hansı türk dövlətinin dilini türk adlandırılması şəklində qoymaqda doğru deyildir. Bu baxımdan Azərbaycanın dövlət dilinin türk dili adlandırılmasının müstəqilliyə təhlükə kimi dəyərləndirilməsi də mənasızdır.  Çünki İngiltərənin dövlət dilinin ingilis dili olduğu halda, ABŞ-ın da həmin dili rəsmi şəkildə qəbul etməsi nə qədər təbiidirsə, Azərbaycan və Türkiyə dövlətlərinin də eyni dili paylaşmaları bir o qədər təbiidir. Başqa sözlə, ABŞ-da milli ideologiya kimi amerikançılıq-amerikanizm geniş yayılıb onun siyasi-ideoloji həyatında aparıcı yer tutması ilə yanaşı, bu ölkədə milliliyi-etnikliyi ifadə edən «ingilis» anlayışı (ingilis dili, ingilis mədəniyyəti və s.) da özünəməxsus yer tutur. Bunu, müəyyən mənada Azərbaycan və Türkiyə dövlətlərinə də aid etmək olar. Yəni Azərbaycan və Türkiyə müstəqil dövlətlər olsalar da, ortaq tərəfləri (soykök, dil, mədəniyyət, din və s.) vardır. Bu, hər iki dövlətin başçıları tərəfindən də dəfələrlə bəyan edilmişdir. Bu birlik mesajları da daima ümumi tarixi, mədəni, soykök, dil və s. məsələlər üzərində qurulur.

 

Hazırda faktiki olaraq başda Azərbaycan türkləri olmaqla, bütün Azərbaycan xalqının yazı və danışıq dili Azərbaycan tükcəsi (Azərbaycan türk dili) olmasına baxmayaraq, bu dil Konstitusiyada «Azərbaycan dili» kimi öz ifadəsini tapmışdır. Halbuki, «Azərbaycan dili» adlanan Azərbaycan türkcəsini ana dil kimi, birmənalı şəkildə Azərbaycan türkləri qəbul edirlər. Bu mənada qeyri türklər, yəni azsaylı etnik qruplar - talışlar, ləzgilər, udinlər, tatlar, avarlar, kürdlər və başqaları «Azərbaycan dili»ni türk dili hesab edərək, doğma dillərini də unutmurlar. Bu da təbiidir. Çünki etnik azlıqların  dillərinin demək olar ki, Azərbaycan türk dili ilə heç bir qohumluq əlaqəsi yoxdur. Onlar ya «Qafqazdilli», ya da «İrandilli» dil ailəsinə daxildirlər. Deməli, bir millətin varlığı üçün son dərəcədə önəmli olan dilin adı məsələsində də faktiki olaraq güzəştə gedən, yəni doğma türk dilinin «Azərbaycan dili» adlandırılmasına etiraz etməyən Azərbaycan türkləri olmuşdur.

 

Bütün bunlara baxmayaraq, hətta bəzi əsərlərdə, məqalələrdə «Azərbaycan dili»nin əslində bir türk dili, Azərbaycan mədəniyyətinin həm də bir türk mədəniyyəti, Azərbaycan tarixinin həm də bir türk tarixi, Azərbaycan dövlətinin  həm də bir türk dövləti, azərbaycanlıların əksəriyyətinin isə türk olmaları ilə bağlı fikirlər dərhal ciddi tənqidə məruz qalır. Bu isə o deməkdir ki, xüsusilə milli məsələlərdə tolerantlıqdan, xoşgörüdən, bəşərilikdən çıxış etməyin də müəyyən həddi olmalıdır. Əks təqdirdə həmin millətin özünün assimilyasiya olunaraq tarix səhnəsindən getməsi  qaçılmazdır. Əgər bir dövlətin yaradıcısı olan bir millət tarix səhnəsindən gedəcəksə, fikrimcə, o zaman həmin dövləti azsaylı etnik qruplarla saxlamaq da mümkün olmayacaqdır. Bu baxımdan Azərbaycan türklərinin sözün həqiqi mənasında milli kimliyinə və milli dilinə sahib çıxmaları onların təbii haqlarıdır

 

 

[Bakinskiy Paren]

Тема уже открывалась несколько месяцев назад клоном топикстартера Takalo, посему предлагаю отправить топикстартера, его клонов и очередную идиотскую тему в Черную дыру азнета. Кто за, плюсуйте.

 

 

Şəxsiyyətə keçid , trolling  -   5 ball reytinq .

Edited December 22, 2013 by Sunyata

[bergman]

Тема уже открывалась несколько месяцев назад клоном топикстартера Takalo, посему предлагаю отправить топикстартера, его клонов и очередную идиотскую тему в Черную дыру азнета. Кто за, плюсуйте.

 

Forumun bu bölümündə yalnız Azərbaycan Türkcəsində danışılır. 

[Sunyata]

 

Milli dil məsələsi: Türk dili, yoxsa Azərbaycan dili?

 

 

 

Azərbaycan və Türk dillərinin qarşı qoyulması , məncə , yolverilməzdir.  Ən azı o səbəbdən ki ,  bu iki anlayışı  rinqdə müxtəlif çəkili boksyorlar kimi təsəvvür edirəm )) 

 

Türk anlayışı və Türk dili  daha ümumi olan -  etnik və dil ümumiliyi olan bir toplumun , daha doğrusu toplumlar toplumunun adıdır.  Azərbaycan və Azərbaycan dili isə bu Türkləri və Türk dilini formalaşdıran , toplumlardan yalnız biridir. 

 

Konkret olaraq , müqayisə üçün slavyan və ərəbləri misal gətirmək olar.  Ruslar kimdir ?  Ruslar həm də Slavyandır.  Amma, hər slavyan Rus deyil . Eynilə biz də elə ...  Hər bir müsair azərbaycanlını  Türk hesab etmək olar ,amma hər bir türkü Azərbaycanlı yox.  ( dilləri də nəzərdə tutub deyirəm )  .  Yəni , biz həm azərbaycanlı olmaqla yanaşı daha geniş Türk etnoümumiliyinə də daxilik . 

 

İndi gəlin baxaq , bütün binlara baxmayaraq  , tarixin formalaşdırdığı özbək , qazax , tatar , Türkiyə türkləri , qaqauzlar və s.  necə olub ki , ümumTürk aləminin hissəsi olmaqla yanaşı hərənin öz adı və öz ləhcəsi və çətin başa düşülən türk dili var ?  Zənnimcə , ona görə ki, onların  ( o cümlədən biz azərbaycanlıların da ) etnogenezisində təkcə türk elementi deyil , digər etnoslar da iştirak edib . Məsələn , biz azərbaycanlıların etnogenezisində iran və qafqazdilli xalqlar da iştirak edib .  Yəni , biz bu üç etnik  mənşəyin müəyyən proprsiyada  və zamandakı  qarışığından ibarətik .  Ona görə də , müəllifin yazısında olan Azərbaycanda olan digər etnosları  ( məhz irandilli və qafqazdilliləri ) bizə doğma və  Azərbaycançılıq ideyası altında isə daha doğma etmək olar.  Türkçülük isə  öz mövqeyini itirmədən nisbətən ikinci plana keçməlidir.  

 

Müxtəsər ,  biz nə türklüyümüzdən nə də iran , qafqaz etnogenezisindən imtina etməməliyik . Dövlətin və dilin də adını Azərbaycan və azərbaycan dili kimi saxlamalıyıq .  Bu da mənim fikrim .  Səsvermədə isə iştirak etmək istəmədim . Sorğu  özü qeyri korrekt qoyulub .

Edited December 22, 2013 by Sunyata

[Khurt]

Provokasiya və lazımsız, ara ləpələr.

[Museyib Elekber]

Bu barədə əvvəllər bir qədər müzakirə gedib.

 

Buradan baxa bilərsiniz:

http://www.disput.az/index.php?showtopic=354063

[Sunyata]

Bu barədə əvvəllər bir qədər müzakirə gedib.

 

Buradan baxa bilərsiniz:

http://www.disput.az/index.php?showtopic=354063

 

Bu iki mövzunu birləşdirirəm ! 

 

 

 

P.S. Müseyib çox sağ olun ki , belə bir mövzunun olmasını yadıma saldınız . 

[HPTRUEVISION]

Elbetde ki, azerbaycan dilidir dilimiz. 

[_Aries_]

Dilimiz Azerbaycan dilidir.

 

Turk diller qrupuna aid olsa da bizim dille turk dili arasinda ferq coxdur,yeni eyni dil deyil hal-hazirda. Muasir turk dilinde fransiz,ingilis dillerinden kecme,bizim dilde ise fars,ereb dillerinden kecme xeyli soz var. 

Hem de turkmen,krim tatarlarinin dili de azerbaycan ve turk dili ile eyni shaxeye aiddir. Bes onlar niye oz dillerini turk dili adlandirmirlar?

 

Buna gore de dushunurem ki,dovletimizin adi Azerbaycan oldugu kimi dilimizin de adi Azerbaycan dilidir.

[Pari***]

Azərbaycan dili. Fikrimi əvvəlki mövzuda əsaslandırmışdım :)

[Igolka]

Beli Azerbaycan dili.

[Museyib Elekber]

"Azerbaycan dili" deyenler, imkan olduqca evvelki yazilara bir daha goz gezdirerdiniz, zehmet olmasa. Kifayet qeder aciqlayici fikirler var. Muqayise edin, dilin adi milletin adi ile adekvatliq teskil etmelidir.

Edited December 23, 2013 by Museyib Elekber

[Museyib Elekber]

Bu iki mövzunu birləşdirirəm !

P.S. Müseyib çox sağ olun ki , belə bir mövzunun olmasını yadıma saldınız .

Esl men tesekkur edirem nezere aldiginiz ucun.

[gapgara]

Azərbaycan dili.

[bergman]

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Nazirlər Şurasının 27 iyun 1918-ci il tarixli qərarı:

 

"Dövləti lisan türk dili qəbul edilərək, içəridə bütün məhkəmə, idareyi-daxiliyyə və sair dəvair vəzifələri başında duranlar bu lisanı bilənlər olana qədər hökuməti müəssisələrdə rus dili istemalına da müsaidə edilsin.”

 

 

_______________________________

 

Varisi olduğumuzu iddia etdiyimiz AXC-nin də məhz "Türk dili" ibarəsini qəbul və istifadə etdiyini görürük. Bu dilimizin tarixi və günü bu gün də millətimizin əksəriyyəti (!) tərəfindən qəbul edilən adı olduğuna görə, milli birliyimizi və tarixi varisliyi bərpa və təmin üçün məhz bu istilahın istifadə edilməsini məqbul sayıram. Tarixdə nə "Azərbaycan dili", nə də "Azərbaycan xalqı" kimi anlayışlar olmamış və bizim əcdadlarımız heç bir zaman özlərini bu adla adlandırmamışlar, ta ki, Stalinin 1930-cu illərdəki göstərişinə qədər. O zamana qədər daima etnik adımız Türk, dilimizin adı isə Türk dili olmuşdur. Hər bir millət üçün tarixi varisliyin qorunub saxlanılmasının nə dərəcədə önəmli olduğunu yəqin ki, bir çoxlarınız bilir və anlayırsınız. Tarixindən, keçmişindən qopuz bir millətin dövlətçiliyi və mədəniyyəti də əsassız və köksüzdür deməkdir. Bu baxımdan bütün bunları nəzərə alaraq dilimizin tarixi adının bərpa edilməsi uğrunda, hələlik virtual da olsa, kompaniyanın başladılmasını zəruri hesab edirəm, ümummilli kompaniya. Hər şey kiçik addımlardan, ilk şəxsi təşəbbüslərdən başlayır...

[gapgara]

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Nazirlər Şurasının 27 iyun 1918-ci il tarixli qərarı:

 

"Dövləti lisan türk dili qəbul edilərək, içəridə bütün məhkəmə, idareyi-daxiliyyə və sair dəvair vəzifələri başında duranlar bu lisanı bilənlər olana qədər hökuməti müəssisələrdə rus dili istemalına da müsaidə edilsin.”

 

 

_______________________________

 

Varisi olduğumuzu iddia etdiyimiz AXC-nin də məhz "Türk dili" ibarəsini qəbul və istifadə etdiyini görürük. Bu dilimizin tarixi və günü bu gün də millətimizin əksəriyyəti (!) tərəfindən qəbul edilən adı olduğuna görə, milli birliyimizi və tarixi varisliyi bərpa və təmin üçün məhz bu istilahın istifadə edilməsini məqbul sayıram. Tarixdə nə "Azərbaycan dili", nə də "Azərbaycan xalqı" kimi anlayışlar olmamış və bizim əcdadlarımız heç bir zaman özlərini bu adla adlandırmamışlar, ta ki, Stalinin 1930-cu illərdəki göstərişinə qədər. O zamana qədər daima etnik adımız Türk, dilimizin adı isə Türk dili olmuşdur. Hər bir millət üçün tarixi varisliyin qorunub saxlanılmasının nə dərəcədə önəmli olduğunu yəqin ki, bir çoxlarınız bilir və anlayırsınız. Tarixindən, keçmişindən qopuz bir millətin dövlətçiliyi və mədəniyyəti də əsassız və köksüzdür deməkdir. Bu baxımdan bütün bunları nəzərə alaraq dilimizin tarixi adının bərpa edilməsi uğrunda, hələlik virtual da olsa, kompaniyanın başladılmasını zəruri hesab edirəm, ümummilli kompaniya. Hər şey kiçik addımlardan, ilk şəxsi təşəbbüslərdən başlayır...

 

Sosial sorğu keçirilsə birinci etiraz edənlərdən biri olacam. 100 il bundan qabaq çixan və lap qisa bir müddət ömrü olan qərarçün indi mübarizə aparlmaq cifayda. 7 dönənimiz dilimizi Azərbaycan dili adlandırıb, mən də gözümü açandan dilimizi Azərbaycan dili görmüşəm. Və bununla fəxr edirəm.

[bergman]

Dilimiz Azerbaycan dilidir.

 

Turk diller qrupuna aid olsa da bizim dille turk dili arasinda ferq coxdur,yeni eyni dil deyil hal-hazirda. Muasir turk dilinde fransiz,ingilis dillerinden kecme,bizim dilde ise fars,ereb dillerinden kecme xeyli soz var. 

Hem de turkmen,krim tatarlarinin dili de azerbaycan ve turk dili ile eyni shaxeye aiddir. Bes onlar niye oz dillerini turk dili adlandirmirlar?

 

Buna gore de dushunurem ki,dovletimizin adi Azerbaycan oldugu kimi dilimizin de adi Azerbaycan dilidir.

 

 

Dilin və millətin adı dövlətdən götürülmür. İranın dövlət dili İran dili deyil, Fars dilidir, Suriyanın dövlət dili Suriya dili deyil, Ərəb dilidir, Avstriyanın dövlət dili Alman dili adlanır və sair və ilaxır. Yəni "dövlətin adı = dilin adı" kimi bir tənlik mövcud deyil. Qaldı ki, Türkmənlərə və Qırım Tatarlarına, onların etnik adları necədirsə, dillərinin də adı həmin cürdür, yəni ki, etnik olaraq "Türkmən" olduqları üçün dillərinin də adı "Türkmən dili" adlanır, bizim isə etnik adımız, yəni xalqımızın tarixi özünüadlandırması "Türk" olub, və demək ki, məntiqi olaraq da dilimizin adının da "Türk dili" olduğunu anlamaq olardı. 

[bergman]

Sosial sorğu keçirilsə birinci etiraz edənlərdən biri olacam. 100 il bundan qabaq çixan və lap qisa bir müddət ömrü olan qərarçün indi mübarizə aparlmaq cifayda. 7 dönənimiz dilimizi Azərbaycan dili adlandırıb, mən də gözümü açandan dilimizi Azərbaycan dili görmüşəm. Və bununla fəxr edirəm.

 

Əvvəla bu yanlışlıq bizim millət olaraq öz tariximizi bilməməyimizdən irəli gəlir. Götürək sizin "7 dönənimiz dilimizi Azərbaycan dili adlandırıb" sözlərinizi. 7 dönən arxa təxminən 1830-1840-cı illərə gedib çıxır, halbuki o zaman dilimizin adı qətiyyən "Azərbaycan dili" termini olmayıb. Nümunə:

 

 

Слова: Татары и Татарскій языкъ действительно неизвестны народамъ, которые мы называемъ Татарами; они сами именуютъ языкъ свой: Тюркъ дили.

 

Некоторыя замечанія на книгу обозреніе Россійских владеній за Кавказомъ 1840 г., стр. — 79, 80

 

 

"Tatarlar və Tatar dili sözləri, həqiqətən də bizim Tatar adlandırdığımız xalqlara bəlli deyil; onlar özləri öz dillərini Türk dili adlandırırlar" — bu sözlər məhz sizdən/məndən 7 dönən arxa zamanda bizim indi Azərbaycan adlandırdığımız məmləkətə səfər etmiş və yerli əhalinin öz dilindən bu ölkə və xalq haqqında məlumat toplamış bir rus ziyalısının kitabından alıntıdır. Yəni gördüyünüz kimi, 7 dönən arxadakılarınız heç də bu dili sizin hal-hazırda sandığınız kimi "Azərbaycan dili" deyil, məhz "Türk dili" adlandırmışlar. 

[gapgara]

Dilin və millətin adı dövlətdən götürülmür. İranın dövlət dili İran dili deyil, Fars dilidir, Suriyanın dövlət dili Suriya dili deyil, Ərəb dilidir, Avstriyanın dövlət dili Alman dili adlanır və sair və ilaxır. Yəni "dövlətin adı = dilin adı" kimi bir tənlik mövcud deyil. Qaldı ki, Türkmənlərə və Qırım Tatarlarına, onların etnik adları necədirsə, dillərinin də adı həmin cürdür, yəni ki, etnik olaraq "Türkmən" olduqları üçün dillərinin də adı "Türkmən dili" adlanır, bizim isə etnik adımız, yəni xalqımızın tarixi özünüadlandırması "Türk" olub, və demək ki, məntiqi olaraq da dilimizin adının da "Türk dili" olduğunu anlamaq olardı. 

 

Türkiyədə də dövlət dili türk dilidir, ancaq gəlin baxaq ki, onların dili ilə bizim dil arasında nə qədər fərq var? Hətta çox vaxt sözlərini başa da düşmürük. İki fərqli dili necə eyniləşdirmək olar?

[bergman]

Sosial sorğu keçirilsə birinci etiraz edənlərdən biri olacam. 

 

Nəyə görə etiraz edəcəksiniz, bilmək olarmı?

[bergman]

Türkiyədə də dövlət dili türk dilidir, ancaq gəlin baxaq ki, onların dili ilə bizim dil arasında nə qədər fərq var? Hətta çox vaxt sözlərini başa da düşmürük. İki fərqli dili necə eyniləşdirmək olar?

 

Almaniyadakı alman dili ilə, Avstriyadakı alman dili arasında bizim Anadolu Türkləri ilə olandan qat-qat çox fərq var və onların bir çoxu faktiki bir-birini anlamırlar, ancaq buna rəğmən hər iki dövlətin rəsmi dövlət dili "Alman dili" adlanır, çünki bu, bu dilin tarixi adıdır və hansısa ləhcə fərqlərinə görə onlar öz dillərinin adından vaz keçmək niyyətində deyillər. 

Bizə gəldikdə, bizim millətimizin böyük əksəriyyətinin özünü hal-hazırda Türk adlandırdığını və dilini də müvafiq olaraq Türk dili adlandırdığını unutmayın. Söhbət İrandakı soydaşlarımızdan gedir və oradakı soydaşlarımız burdakılardan ən azı 3 dəfə çoxdurlar, yəni əksəriyyəti təşkil edirlər.

[bergman]

Türkiyədə də dövlət dili türk dilidir, ancaq gəlin baxaq ki, onların dili ilə bizim dil arasında nə qədər fərq var? Hətta çox vaxt sözlərini başa da düşmürük. İki fərqli dili necə eyniləşdirmək olar?

 

Burada həmçinin bir məqamı da dəqiqləşdirmək istərdim. Keçmiş Sovet sisteminin təbliğatından yenicə qurtulmuş Sovet Azərbaycanında, Türk dili dedikdə ilk növbədə Türkiyə ağla gəlir, halbuki bu yanılğıdır, çünki bu ad uzun illər Türkiyədə unudulmuş və prestijsiz olmuşdur, Azərbaycan və İranda isə əksinə, tarixən biz bu adın prestijini qoruyub saxlamış və özümüzü daima bu adla adlandırmışıq və demək olar ki, Atatürkə qədər "Türk" dedikdə ilk növbədə Azərbaycan Türkləri, yəni biz başa düşülürdük, Türkiyəlilər isə Osmanlı adlanırdılar. Yəni sözüm ondadır ki, Türk adının daimi daşıyıcıları ilk növbədə biz olmuşuq və ona görə də "Türk = Türkiyə" deyə düşünmək yanlışdır. Və buna görə də, bizim tarixi adımızın bərpasından danışarkən, bu heç də Türkiyədəki rəsmi dil ilə, Azərbaycandakı rəsmi dilin eyniləşdirilməsi demək deyil. Orada Türk dilinin Türkiyə/Anadolu normativi qəbul edilib, burada isə Türkcənin Şirvan ləhcəsi əsasında Azərbaycan normativi qəbul edilib. 

[Az.M.F]

Türk dilinə Azərbaycan dili deyəndə dönüb başqa dil olur? Yoxsa Azərbaycan dilinə Türk dili deyəndə Türkiyənin dili olur? 

 

Bu cür düşünmək ya savadsızlıqdır yada ki qərəz. Bu cür düşünənlərin əksəriyyəti Türk kompleksi,Türkfobiya ilə yaşayan qeyri Türklərdir. 

Dilimiz tarix boyu türk dili adlanıb,Azərbaycan dili sovet dovründə rəsmiləşdirilib.

[Phoenixx]

глюк

Edited December 24, 2013 by Phoenixx

[_Aries_]

Dilin və millətin adı dövlətdən götürülmür. İranın dövlət dili İran dili deyil, Fars dilidir, Suriyanın dövlət dili Suriya dili deyil, Ərəb dilidir, Avstriyanın dövlət dili Alman dili adlanır və sair və ilaxır. Yəni "dövlətin adı = dilin adı" kimi bir tənlik mövcud deyil. Qaldı ki, Türkmənlərə və Qırım Tatarlarına, onların etnik adları necədirsə, dillərinin də adı həmin cürdür, yəni ki, etnik olaraq "Türkmən" olduqları üçün dillərinin də adı "Türkmən dili" adlanır, bizim isə etnik adımız, yəni xalqımızın tarixi özünüadlandırması "Türk" olub, və demək ki, məntiqi olaraq da dilimizin adının da "Türk dili" olduğunu anlamaq olardı. 

 

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Nazirlər Şurasının 27 iyun 1918-ci il tarixli qərarı:

 

"Dövləti lisan türk dili qəbul edilərək, içəridə bütün məhkəmə, idareyi-daxiliyyə və sair dəvair vəzifələri başında duranlar bu lisanı bilənlər olana qədər hökuməti müəssisələrdə rus dili istemalına da müsaidə edilsin.”

 

 

_______________________________

 

Varisi olduğumuzu iddia etdiyimiz AXC-nin də məhz "Türk dili" ibarəsini qəbul və istifadə etdiyini görürük. Bu dilimizin tarixi və günü bu gün də millətimizin əksəriyyəti (!) tərəfindən qəbul edilən adı olduğuna görə, milli birliyimizi və tarixi varisliyi bərpa və təmin üçün məhz bu istilahın istifadə edilməsini məqbul sayıram. Tarixdə nə "Azərbaycan dili", nə də "Azərbaycan xalqı" kimi anlayışlar olmamış və bizim əcdadlarımız heç bir zaman özlərini bu adla adlandırmamışlar, ta ki, Stalinin 1930-cu illərdəki göstərişinə qədər. O zamana qədər daima etnik adımız Türk, dilimizin adı isə Türk dili olmuşdur. Hər bir millət üçün tarixi varisliyin qorunub saxlanılmasının nə dərəcədə önəmli olduğunu yəqin ki, bir çoxlarınız bilir və anlayırsınız. Tarixindən, keçmişindən qopuz bir millətin dövlətçiliyi və mədəniyyəti də əsassız və köksüzdür deməkdir. Bu baxımdan bütün bunları nəzərə alaraq dilimizin tarixi adının bərpa edilməsi uğrunda, hələlik virtual da olsa, kompaniyanın başladılmasını zəruri hesab edirəm, ümummilli kompaniya. Hər şey kiçik addımlardan, ilk şəxsi təşəbbüslərdən başlayır...

Evvela vaxtile neyin nece olmasinin indi ne ehemiyeti var axi? Vaxtile Monqollar az qala dunyanin yarisini ishgal etmishdiler. Indi ise kobud cixmasin monqol sozu bizde az qala tehqir kimi ishledilir. Vaxtile Amerika(ABS) dovleti kimi movcud  deyildi,orda aborigen hindular yashayirdi. Indi ise ABS dunyaya hokmranliq edir. Yeni vaxtile dilimizin curbecur adlari olub turk,tatar ve s. Lakin hal-hazirda Azerbaycan musteqil dovletdir ve dilimizin de adi Azerbaycan dilidir. Bizim indiki dilimiz muasir turk dili ile eynilik teshkil etmir. Oxsharliq coxdur,amma tam identik deyil. Buna gore de muasir dilimizi turk dili hesab etmek duzgun olmazdi mence.

[~Versus~]

Əfsuslar olsun tarixi Azərbaycana aid heç nəyimiz qalmayıb.

Torpaqlarımızı- işğal ediblər

dilimiz- türk+fars

dinimiz- məcburi yürüdülüb

Milli genetikamız-  qaynıyıb-qarışıb

heyif...

[Az.M.F]

Evvela vaxtile neyin nece olmasinin indi ne ehemiyeti var axi? Vaxtile Monqollar az qala dunyanin yarisini ishgal etmishdiler. Indi ise kobud cixmasin monqol sozu bizde az qala tehqir kimi ishledilir. Vaxtile Amerika(ABS) dovleti kimi movcud  deyildi,orda aborigen hindular yashayirdi. Indi ise ABS dunyaya hokmranliq edir. Yeni vaxtile dilimizin curbecur adlari olub turk,tatar ve s. Lakin hal-hazirda Azerbaycan musteqil dovletdir ve dilimizin de adi Azerbaycan dilidir. Bizim indiki dilimiz muasir turk dili ile eynilik teshkil etmir. Oxsharliq coxdur,amma tam identik deyil. Buna gore de muasir dilimizi turk dili hesab etmek duzgun olmazdi mence.

Siz ABŞ ilə Azərbaycanı müqayisə edirsiniz? Elə isə bəs nəyə görə onlar dillərinə ingilis dili deyir? Bəs Avstraliyalılar nə üçün ingilis dili deyir? Bu dövlətlərin ingiliscəsi ilə İngiltərənin ingiliscəsi arasında dialekt fərqi yoxdur? Yən bu dövlətlər o qədər şüursuzdurlar ki,öz dövlətlərinin rəsmi dilini ingilis dili qoyanda heç ağllarına da gəlməyibki İngiltərənin ingiliscəsi ilə Avstraliyanın,ABŞ-ın ingiliscəsi arasında dilaket fərqi var və deməli bu dil ingilis dili sayıla bilməz? Sizin məntiqinizlə arada dilakt fəqi olduğuna görə ingilis dili sayıla bilməz və həmin dövlətlərin dili rəsmi şəkildə Avtraliya,USA və ya Kanada dili adlanmalı idi?

 

Qətərin də dövlət dili ərəbcədir Mərakeşində.Amma ərəb yarımadasındakı ərəblər ilə şimali Afrika ərələrinin ərəbcəsi arasındakı dialekt fərqi o qədər böyükdürki onlar demək olar ki bir-birlərini çox çətinliklə,bəzəndə heç başa düşə bilmirlər.

 

Braziliya və Portuqaliya portəgizcəsi və Uruqvayla İspaniyanın ispancası arasındakı dialekt fərqidə çox böyükdür.Amma onla bu fərqə görə dillərinin adını Braziliya,Uruqvay və ya Mərakeş dili adlandırmır.

 

Bu dövlətlərin dilləri arasındakı dialekt fərqi Türkiyə Azərbaycan türkcəsindəki dialekt fərqindən xeyli böyükdür,biz bir-birimizi rahatlıqla başa düşür və nə tərcüməçiyə nədə ki,məktəb keçməyə ehtiyac duymuruq.Sizdə artıq Türk dili deyəndə Türkiyəni və onun türkcəsini ortaya soxmayın,bizim dilimiz Türk dili adlananda onların dili osmanlıca adlanırdı.Bu dillər arasında hər nə qədər dialkt fərqi olsada hər ikisi ayrı-ayrılıqda türk dilidir.Adını Azərbaycan dili qoymaqla nə dəyişəsidirki? Əgər heç nə dəyişmirsə nəyə görə Türk dili olmasın? 

 

Bir vaxtlar deyəndəki,30-40-cı illərə qədər dilimiz hər zaman türk dili olub,sonra isə Azərbaycan dili şəklində,ədalətsiz bir şəkildə,bizi işğal edib hüquqlarımızı əlimizdən alan sovet tərəfindən adlandırılıb.

[Elyazma]

Dilimizin adı Türk dili olmalıdır.

"Mən doğulandan dilimizin adı Azərbaycan dili olub" cümləsi dilin adının Türk dili adlanmaması üçün tutarlı səbəb deyil. Ona qalanda 1992ci ildə Azərbaycan Respublikasının dövlət dili Türk dili adlandı. 1995ci ildə qəbul olunan Konstitusiyaya əsasən dilimiz adı dəyişdirilib Azərbaycan dili adlandı.

Digər dillərin adları ilə bizim dilimizin adının qarşılaşdırılmağı uğurlu müqayisədi. Onu da vurğulamaq istəyirəm ki, dilimiz məhz Türk dili adlanmalıdı Azərbaycan türkcəsi də yox.

Suriyaca və Suriya ərəbcəsi

Fələstincə və ya Fələstin ərəbcəsi

Türkiyə türkcəsi (bu siyahını çox uzatmaq olar) deyə rəsmi dil olmadığından Azərbaycan dili və Azərbaycan türkcəsi deyə rəsmi dil də olmamalıdır. Bir də onu bildirmək istəyirəm ki, niyəsə biz xarici dillərə, xaricilərə fikir verməməliyik düşüncəsində olan insanlar dilimizin Türkcə adlanacağı təqdirdə Türkiyə ilə səhv salınacağından narahatdırlar. Bəs xaricə fikir vermək lazım deyildi?! Dilimiz Türk dili (türkcə) adlanmalıdır deyurəm Türkiyənin rəsmi dilini qəbul edək demirəm. Dünyanın bizim dilimizi "Türkçe" ilə səhv salıb salmayacağının isə dilimizin yanlış adlanmasına səbəb olmamalıdır.

Sent from my GT-I9100 using Disput.Az mobile app

[Pari***]

Bir vaxtlar deyəndəki,30-40-cı illərə qədər dilimiz hər zaman türk dili olub,sonra isə Azərbaycan dili şəklində,ədalətsiz bir şəkildə,bizi işğal edib hüquqlarımızı əlimizdən alan sovet tərəfindən adlandırılıb.

 

Sovet tərəfindən rus dili adlandırılmayıbki. Öz vətənimizin adına adlandırılıb.

[azda]

Türk dilləri ailəsinə daxil olsaq da konstitutsiyada dilimiz Azərbaycan dili kimi gedir . Kənardan məndən doğma dilimizi soruşan olanda Azərbaycan dili olduğunu deyirəm. Deyəsən dillərin rəsmi adi nisbidir. Kiməsə görə Azərbaycan türkcəsi , kiməsə Azərbaycan dili , kimisinə görə isə türk dili və ya azəri dili , bu bizim dildə olan adətdir.  

Uygurlar  , qirğiz , özbəklər bunlara da səhv etmirəmsə türkdürlər , amma onlar heç bir zaman özlərinə qirğiz türküyəm , özbək türküyəm və.s.ilaxir deməz , yoxsa bizim kimi.

 Dilimizin adının bərpa edilməsi zəruridir.. 

 

 

 

 

[_Aries_]

Siz ABŞ ilə Azərbaycanı müqayisə edirsiniz? Elə isə bəs nəyə görə onlar dillərinə ingilis dili deyir? Bəs Avstraliyalılar nə üçün ingilis dili deyir? Bu dövlətlərin ingiliscəsi ilə İngiltərənin ingiliscəsi arasında dialekt fərqi yoxdur? Yən bu dövlətlər o qədər şüursuzdurlar ki,öz dövlətlərinin rəsmi dilini ingilis dili qoyanda heç ağllarına da gəlməyibki İngiltərənin ingiliscəsi ilə Avstraliyanın,ABŞ-ın ingiliscəsi arasında dilaket fərqi var və deməli bu dil ingilis dili sayıla bilməz? Sizin məntiqinizlə arada dilakt fəqi olduğuna görə ingilis dili sayıla bilməz və həmin dövlətlərin dili rəsmi şəkildə Avtraliya,USA və ya Kanada dili adlanmalı idi?

 

Qətərin də dövlət dili ərəbcədir Mərakeşində.Amma ərəb yarımadasındakı ərəblər ilə şimali Afrika ərələrinin ərəbcəsi arasındakı dialekt fərqi o qədər böyükdürki onlar demək olar ki bir-birlərini çox çətinliklə,bəzəndə heç başa düşə bilmirlər.

 

Braziliya və Portuqaliya portəgizcəsi və Uruqvayla İspaniyanın ispancası arasındakı dialekt fərqidə çox böyükdür.Amma onla bu fərqə görə dillərinin adını Braziliya,Uruqvay və ya Mərakeş dili adlandırmır.

 

Bu dövlətlərin dilləri arasındakı dialekt fərqi Türkiyə Azərbaycan türkcəsindəki dialekt fərqindən xeyli böyükdür,biz bir-birimizi rahatlıqla başa düşür və nə tərcüməçiyə nədə ki,məktəb keçməyə ehtiyac duymuruq.Sizdə artıq Türk dili deyəndə Türkiyəni və onun türkcəsini ortaya soxmayın,bizim dilimiz Türk dili adlananda onların dili osmanlıca adlanırdı.Bu dillər arasında hər nə qədər dialkt fərqi olsada hər ikisi ayrı-ayrılıqda türk dilidir.Adını Azərbaycan dili qoymaqla nə dəyişəsidirki? Əgər heç nə dəyişmirsə nəyə görə Türk dili olmasın? 

 

Bir vaxtlar deyəndəki,30-40-cı illərə qədər dilimiz hər zaman türk dili olub,sonra isə Azərbaycan dili şəklində,ədalətsiz bir şəkildə,bizi işğal edib hüquqlarımızı əlimizdən alan sovet tərəfindən adlandırılıb.

ABS-da dovlet dilinin ingilis dili olmaginin sebebi bu dili orani ishgal eden ingilislerin ora getirmesi olub. Yeni  muasir ABS dovletinin Boyuk Britaniyadan ora kocenler qurduqlari ucun hazirda oranin dili de ingilis dilidir. Avstraliya,Kanada da hemcinin-ora kocen avropalilar ingilis dilini ora getirib ve sonradan bura hec bir imperiyanin ishgali altda olmadigi ucun de dillerinde deyishiklik olmayib.

Cenubi Amerika olkelerine nezer salsaq hansi olkeni hansi dovlet isgal edibse hemen olkede indi isgalci dovletin dovlet dili esas dil sayilir.

 

Qaldi ki,turklerle bizim dilin eyniliyine men hec turklerle muasir azerbaycanlilarin eyni millet oldugunu da tam inanmiram. Indiki Turkiye erazisi Bizans(Sherqi Roma) imperiyasinin erazisi olub. Turkler ise bura indiki Sibir erazisinden gelib cixiblar. Lakin indiki Azerbaycan erazisinde vaxtile yeli ehali-albanlar ve s.milletler yashayib. Menim fikrimce umumiyyetle biz yerli albanlarin neslindenik. Hazirki Azerbaycan xalqi ise muxtelif milletlerin qarishigidir. Tariximiz boyu cox dovletlerin ishgalina meruz qaldigimiz ucun cox milletlerle qarishmisiq. Muasir dilimizde ereb,fars,rus ve s.dillerden kecmish xeyli sayda soz var.

Turklere biz hec vaxt eyni dovletde yashamamishiq,biz Osmanli imperiyasinin terkibinde olmamishiq. En azindan Xetainin vaxtini gotursek biz hemen vaxt Sefeviler dovleti olmushuq ve Osmanli imperiyasi ile hetta dushmen movqede idik. Onlarin dili i ile bizim dilimizin eyniliyi haqda ise hec danishmaga deymez.

[Sunyata]

ABS-da dovlet dilinin ingilis dili olmaginin sebebi bu dili orani ishgal eden ingilislerin ora getirmesi olub. Yeni  muasir ABS dovletinin Boyuk Britaniyadan ora kocenler qurduqlari ucun hazirda oranin dili de ingilis dilidir. Avstraliya,Kanada da hemcinin-ora kocen avropalilar ingilis dilini ora getirib ve sonradan bura hec bir imperiyanin ishgali altda olmadigi ucun de dillerinde deyishiklik olmayib.

Cenubi Amerika olkelerine nezer salsaq hansi olkeni hansi dovlet isgal edibse hemen olkede indi isgalci dovletin dovlet dili esas dil sayilir.

 

Qaldi ki,turklerle bizim dilin eyniliyine men hec turklerle muasir azerbaycanlilarin eyni millet oldugunu da tam inanmiram. Indiki Turkiye erazisi Bizans(Sherqi Roma) imperiyasinin erazisi olub. Turkler ise bura indiki Sibir erazisinden gelib cixiblar. Lakin indiki Azerbaycan erazisinde vaxtile yeli ehali-albanlar ve s.milletler yashayib. Menim fikrimce umumiyyetle biz yerli albanlarin neslindenik. Hazirki Azerbaycan xalqi ise muxtelif milletlerin qarishigidir. Tariximiz boyu cox dovletlerin ishgalina meruz qaldigimiz ucun cox milletlerle qarishmisiq. Muasir dilimizde ereb,fars,rus ve s.dillerden kecmish xeyli sayda soz var.

Turklere biz hec vaxt eyni dovletde yashamamishiq,biz Osmanli imperiyasinin terkibinde olmamishiq. En azindan Xetainin vaxtini gotursek biz hemen vaxt Sefeviler dovleti olmushuq ve Osmanli imperiyasi ile hetta dushmen movqede idik. Onlarin dili i ile bizim dilimizin eyniliyi haqda ise hec danishmaga deymez.

 

Aries , 1 - ci abzasla tam razıyam , 2 -ci abzasla qismən yox .  Dilimizi azərbaycan dili hesab etməyimə baxmayaraq  , yuxarıda yazdığım kimi ,   həm də türk dili hesab edirəm  -   burada "türk" anlayışını  "slavyan"   anlayışı  kimi  qəbul edin  .  Yəni , etnoümumilik .   Ruslar və polyaklar da tarixən qırıblar bir -birini , düşmən olublar  ( elə indi də dost deyillər )  , amma hər iki millətin ümumi adı da var  - slavyan .  Biz də Türkiyə ilə  şah İsmayılın vaxtında düşmən olsaq da  ,  kökümüz bir yerdəndir , qarışıqlarımız başqadır.  Türklər , Azərbaycanlılar , Türkmənlər -  Orta Asiya Oğuz türk tayfalarına aid edilir.  Eyni mənşəyimiz varsa da , amma razıyam ki   ,  eyniyyət də təşkil etmirik . Fərqimiz də var .  Fərqimiz də - yazdıqlarınızla razıyam , İran və Qafqaz mənşəyimizin də olmasıdır .   Türklər özləri  də yunanlar , ukraynalılar , balkanlılarla və s. qarışıb.   

 

Nəhayət , sizinlə tam razıyam ki, özümüzün Alban , Atropotena keşmişimizdən də imtina etməməliyik . Bir sözlə müasir dilimiz azərbaycan dili olub , eyni  zamanda  türk dillərindən də biri kimi xarakterizə olunmalıdır. 

Edited December 24, 2013 by Sunyata

[_Aries_]

Aries , 1 - ci abzasla tam razıyam , 2 -ci abzasla qismən yox .  Dilimizi azərbaycan dili hesab etməyimə baxmayaraq  , yuxarıda yazdığım kimi ,   həm də türk dili hesab edirəm  -   burada "türk" anlayışını  "slavyan"   anlayışı  kimi  qəbul edin  .  Yəni , etnoümumilik .   Ruslar və polyaklar da tarixən qırıblar bir -birini , düşmən olublar  ( elə indi də dost deyillər )  , amma hər iki millətin ümumi adı da var  - slavyan .  Biz də Türkiyə ilə  şah İsmayılın vaxtında düşmən olsaq da  ,  kökümüz bir yerdəndir , qarışıqlarımız başqadır.  Türklər , Azərbaycanlılar , Türkmənlər -  Orta Asiya Oğuz türk tayfalarına aid edilir.  Eyni mənşəyimiz varsa da , amma razıyam ki   ,  eyniyyət də təşkil etmirik . Fərqimiz də var .  Fərqimiz də - yazdıqlarınızla razıyam , İran və Qafqaz mənşəyimizin də olmasıdır .   Türklər özləri  də yunanlar , ukraynalılar , balkanlılarla və s. qarışıb.   

 

Nəhayət , sizinlə tam razıyam ki, özümüzün Alban , Atropotena keşmişimizdən də imtina etməməliyik . Bir sözlə müasir dilimiz azərbaycan dili olub , eyni  zamanda  türk dillərindən də biri kimi xarakterizə olunmalıdır. 

Men demirem ki,bizimle turklerin ortaq hec neyi yoxdur. Evvelki postlarimdan birinde qeyd etmisdim ki,bizim dil de turklmenlerin,turklerin,krim tatarlarinin dili kimi Turk diller ailesinin Oguz qrupuna aiddir.Eyni dil qrupuna aidik,beli. Amma eyni dil deyil hal-hazirda.

Qaldi ki,slavyanlara- ruslar,ukraynalilar,beloruslar ,sherqi Avropa xalqlari slavyanlara aiddir. Lakin onlarinin hamisinin dili slavyan dili adlanmir. Her milletin oz dili var. Hetta Belorusun ve Ukraynanin koku gedib ruslarla eyni millete cixsa da onlarin ayrica dilleri var. Onlarin dili rus dili ve ya ukrayna ruscasi,belorus ruscasi adlanmir. Konkret ukrayna ve belorus dili.

[Az.M.F]

Sovet tərəfindən rus dili adlandırılmayıbki. Öz vətənimizin adına adlandırılıb.

Sağolsunlar yenə yaxşıdır ki,erməni dili qoymayıblar.)))

Onda da adamdan soruşarlar ki,xeyir ola dilimizin adı yox idiki,bizi işğal edən sovet bizim dilə ad qoyur? Bunlar hamsı siyasətdir,həmdə çox çirkin siyasətdir.Bir millətə qarşı represiya və asimilasiya siyasətidir.

 

ABS-da dovlet dilinin ingilis dili olmaginin sebebi bu dili orani ishgal eden ingilislerin ora getirmesi olub. Yeni  muasir ABS dovletinin Boyuk Britaniyadan ora kocenler qurduqlari ucun hazirda oranin dili de ingilis dilidir. Avstraliya,Kanada da hemcinin-ora kocen avropalilar ingilis dilini ora getirib ve sonradan bura hec bir imperiyanin ishgali altda olmadigi ucun de dillerinde deyishiklik olmayib.Cenubi Amerika olkelerine nezer salsaq hansi olkeni hansi dovlet isgal edibse hemen olkede indi isgalci dovletin dovlet dili esas dil sayilir.

 

Kim qurub niyə qurub bu dövlətləri bunun məsələyə dəxli yoxdur.Sizin məntiqinizə görə dialekt fərqinə görə ingilis dili,ispan dil,portuqal dili və s.olmamalıdır və fərqləndirmək üçün  Avstraliya, Kanada, Braziliya dili olmalıdır.

Deməli bizim dili o vaxt Türk dili ola bilərdiki bizi Osmanlı işğal etmiş olsun,mütləq osmanlının tərkibində yaşamış olaydıq? Bu nə cür məntiqdir?

 

Qaldi ki,turklerle bizim dilin eyniliyine men hec turklerle muasir azerbaycanlilarin eyni millet oldugunu da tam inanmiram. Indiki Turkiye erazisi Bizans(Sherqi Roma) imperiyasinin erazisi olub. Turkler ise bura indiki Sibir erazisinden gelib cixiblar. Lakin indiki Azerbaycan erazisinde vaxtile yeli ehali-albanlar ve s.milletler yashayib. Menim fikrimce umumiyyetle biz yerli albanlarin neslindenik. Hazirki Azerbaycan xalqi ise muxtelif milletlerin qarishigidir. Tariximiz boyu cox dovletlerin ishgalina meruz qaldigimiz ucun cox milletlerle qarishmisiq. Muasir dilimizde ereb,fars,rus ve s.dillerden kecmish xeyli sayda soz var.

Turklere biz hec vaxt eyni dovletde yashamamishiq,biz Osmanli imperiyasinin terkibinde olmamishiq. En azindan Xetainin vaxtini gotursek biz hemen vaxt Sefeviler dovleti olmushuq ve Osmanli imperiyasi ile hetta dushmen movqede idik. Onlarin dili i ile bizim dilimizin eyniliyi haqda ise hec danishmaga deymez.

 

Fikrinizə hörmətlə yanaşıram amma,bununda məsələyə dəxli yoxdur.Nə Türkiyə nədə Azərbaycan Türkləri bura gəlmə deyil,bunu sübut edən istənilən qədər fakt gətirmək olar.Müxtəlif vaxtlarda Türk boylarının axını sadəcə say artırıb...Kimdir axı o Albanlar? Çarlarının adı Aran, Əray, Ərbak, Əmbak, Ərnak, Ərbun, Oruz, Qaynaq, Dalaq, Bəzək, Xoy,Asay və s.olan albanlarmı? Nə adlarıdı bunlar sizcə?

Azərbaycanda qaynama qarışma,asimilasiya olub amma sistemli və kütləvi xarakter daşımayıb.Günü bu gün əhalinin əksəriyyətini etnik Türklər təşkil edir.

Özünüzü kim və necə hiss edirsiniz özünüz bilərsiniz amma xalqı bura  qarışdırmayın.Ümumiyyətlə bu başqa mövzudur və bu mövzuya dəxli yoxdur.

Siz nəyə görə Türkiyə ilə müqayisə edirsiniz? Bizim dilimizi Türk dili adlandırmağımızın Türkiyəyə heç bir dəxli yoxdur.

[Sunyata]

 

Sağolsunlar yenə yaxşıdır ki,erməni dili qoymayıblar.)))

Onda da adamdan soruşarlar ki,xeyir ola dilimizin adı yox idiki,bizi işğal edən sovet bizim dilə ad qoyur? Bunlar hamsı siyasətdir,həmdə çox çirkin siyasətdir.Bir millətə qarşı represiya və asimilasiya siyasətidir.

 

 

Kim qurub niyə qurub bu dövlətləri bunun məsələyə dəxli yoxdur.Sizin məntiqinizə görə dialekt fərqinə görə ingilis dili,ispan dil,portuqal dili və s.olmamalıdır və fərqləndirmək üçün  Avstraliya, Kanada, Braziliya dili olmalıdır.

Deməli bizim dili o vaxt Türk dili ola bilərdiki bizi Osmanlı işğal etmiş olsun,mütləq osmanlının tərkibində yaşamış olaydıq? Bu nə cür məntiqdir?

 

 

Fikrinizə hörmətlə yanaşıram amma,bununda məsələyə dəxli yoxdur.Nə Türkiyə nədə Azərbaycan Türkləri bura gəlmə deyil,bunu sübut edən istənilən qədər fakt gətirmək olar.Müxtəlif vaxtlarda Türk boylarının axını sadəcə say artırıb...Kimdir axı o Albanlar? Çarlarının adı Aran, Əray, Ərbak, Əmbak, Ərnak, Ərbun, Oruz, Qaynaq, Dalaq, Bəzək, Xoy,Asay və s.olan albanlarmı? Nə adlarıdı bunlar sizcə?

Azərbaycanda qaynama qarışma,asimilasiya olub amma sistemli və kütləvi xarakter daşımayıb.Günü bu gün əhalinin əksəriyyətini etnik Türklər təşkil edir.

Özünüzü kim və necə hiss edirsiniz özünüz bilərsiniz amma xalqı bura  qarışdırmayın.Ümumiyyətlə bu başqa mövzudur və bu mövzuya dəxli yoxdur.

Siz nəyə görə Türkiyə ilə müqayisə edirsiniz? Bizim dilimizi Türk dili adlandırmağımızın Türkiyəyə heç bir dəxli yoxdur.

 

 

 

Albanlar qafqazdilli  tayfa birləşməsi  olub  .  Bəzi mənbələrə görə  həm də  bu taryfaların arasında türkdillilər də olub  .

 

Türk  sözü özü yalnız  6 -cı əsrdən  yaşayan tayfalara  aid edilir ki , onlarda  şimali Monqoliyadan  Altaya köçmüşdülər.  Yəni , məhz  qədim türklər  qafqaza daha sonralar  gəliblər.  Amma , hələ türk adı olmamışdan əvvəl   qədim türk tayfalarından ən qədimi Xunnu və sonra da onların  nəslindən olan Hunnlar ( Avropaya gəlib çatan , Roma imperiyası ilə müharibə edən məşhur Hunnlar )  Bütün bunlar da  e. ə.  4 -cü əsrdən əvvəl ola bilməzdi .  Amma  ,  Qafqazda  və  ön Asiyada  bizim dədə babalarımız axı həmişə olub ... Bəs onların adı nə idi ?  (  əgər türk sözü hələ yox idisə )  

 

müqayisə üçün götürək  Misirliləri .  Qədim Misirlilər , yəqin ki, bilərsiniz , nəinki ərəb , ümumiyyətlə ,  semit  deyildilər.  Sonra e.ə.  səhv etmirəmsə 2 -ci minillikdə Giksoslar tərəfindən tutulur (  onlar , yenə səhv etmirəmsə Misirin semitləşməsində iştirak edirlər ) .  Daha sonra isə  ,  orada   makedoniyalı İskəndərdən sonra   ellinləşmə gedir , sonra isə müsəlman / ərəbləşmə.  İndiki Misirlilər özlərini ərəb hesab etməklə yanaşı  Qədim Misirlilərin də onalrın ulu babaları olduğunu inkar etmirlər . 

 

hazırda  bizim dominant etnik tərkibimiz türk də olsa , türk olmayan qafqaz və iran mənşəyimizdən  də imtina etməməliyik .

Edited December 24, 2013 by Sunyata

[gapgara]

Dövlətin qlobal problemi kiçik insanlar həll edə bilməz. əgər bu məsələni alımlərimiz, tarixçilərimiz, dövlət qurucularımız, ən nəhayət ulu öndərimiz etməyibsə və ya etmək istəməyiblərsə belə bir kiçik forumda müzakirə aparmaqdan heç nə əldə edilməz.

[_Aries_]

 

Sağolsunlar yenə yaxşıdır ki,erməni dili qoymayıblar.)))

Onda da adamdan soruşarlar ki,xeyir ola dilimizin adı yox idiki,bizi işğal edən sovet bizim dilə ad qoyur? Bunlar hamsı siyasətdir,həmdə çox çirkin siyasətdir.Bir millətə qarşı represiya və asimilasiya siyasətidir.

 

 

Kim qurub niyə qurub bu dövlətləri bunun məsələyə dəxli yoxdur.Sizin məntiqinizə görə dialekt fərqinə görə ingilis dili,ispan dil,portuqal dili və s.olmamalıdır və fərqləndirmək üçün  Avstraliya, Kanada, Braziliya dili olmalıdır.

Deməli bizim dili o vaxt Türk dili ola bilərdiki bizi Osmanlı işğal etmiş olsun,mütləq osmanlının tərkibində yaşamış olaydıq? Bu nə cür məntiqdir?

 

 

Fikrinizə hörmətlə yanaşıram amma,bununda məsələyə dəxli yoxdur.Nə Türkiyə nədə Azərbaycan Türkləri bura gəlmə deyil,bunu sübut edən istənilən qədər fakt gətirmək olar.Müxtəlif vaxtlarda Türk boylarının axını sadəcə say artırıb...Kimdir axı o Albanlar? Çarlarının adı Aran, Əray, Ərbak, Əmbak, Ərnak, Ərbun, Oruz, Qaynaq, Dalaq, Bəzək, Xoy,Asay və s.olan albanlarmı? Nə adlarıdı bunlar sizcə?

Azərbaycanda qaynama qarışma,asimilasiya olub amma sistemli və kütləvi xarakter daşımayıb.Günü bu gün əhalinin əksəriyyətini etnik Türklər təşkil edir.

Özünüzü kim və necə hiss edirsiniz özünüz bilərsiniz amma xalqı bura  qarışdırmayın.Ümumiyyətlə bu başqa mövzudur və bu mövzuya dəxli yoxdur.

Siz nəyə görə Türkiyə ilə müqayisə edirsiniz? Bizim dilimizi Türk dili adlandırmağımızın Türkiyəyə heç bir dəxli yoxdur.

 

Siz zehmet deyilse menim yazdiqlarimi bir de diqqetle oxuyun ve analiz edin. Mesele dialektde deyil, dilimizin umumiyyetle ferqli dil olmasindadir.

Qaldi ki,turklerin bura gelme olmamasi meselesine bu barede Sunyata yazdi. Buna gore de ona teshekkur edirem. Size ise meslehet gorurem ki,ne baredese bele pafoslu cixish etmekdense turklerin ve bizim tariximiz barede bir az daha cox oxuyasiniz. Bizim indiki erazimizde yerli etnik tayfalar hele cox qedimden movcud olub,turkler ise sonradan gelmedirler indiki erazilierine.

[bergman]

Evvela vaxtile neyin nece olmasinin indi ne ehemiyeti var axi?

 

Necə nə əhəmiyyəti var? Qəribə məntiqiniz var. Siz dünyada hansısa bir ölkədə dilin və millətin adının durduq yerdə özbaşına hər il dəyişdirildiyini görmüşsünüzmü? Dil, millət, dövlət...Bunlar oyuncaq deyil ki, gündə bir ad qoyasan, biz də öz adımıza və dilimizin adına bu cür laqeyd və səthi yanaşa bilmərik. Əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, söhbət bizim millətimizin və onun dilinin adından gedir. Necə ki, siz ya mən ya qeyri bir şəxs, öz şəxsi adını dəyişib gündə bir ad qoymur, eləcə də millətin adını keyfimizə görə dəyişməyə haqqımız yoxdur. Üstəlik, söhbət təkcə "vaxtilə" olan şeylərdən getmir, günü bu gün də bizim millətimizin böyük əksəriyyəti (mən İrandakı soydaşlarımıza işarə edirəm) özünü Türk və dilini Türk dii adlandırır. "Azərbaycan dili" və "Azərbaycan xalqı" terminləri isə yalnız və yalnız keçmiş Rusiya müstəmləkəsi olmuş torpaqlarımızda mövcuddur, qalan hər yerdə soydaşlarımız özünü Türk adlandırır, çünki bu bizim həqiqi və tarixi adımızdır.

 

 

 

 

 

 

 Yeni vaxtile dilimizin curbecur adlari olub turk,tatar ve s.

 

 

İcazənizlə, düzəliş etməliyəm. Bizim dilimizin heç də müxtəlif adları olmayıb, "Tatar" adından biz özümüz heç bir zaman özünüadlandırma kimi istifadə etməmişik, bu sadəcə Rusiya İmperiyasında bütün Türk superetnosu üçün istifadə edilmiş ümumi bir ad olmuşdur, lakin biz özümüz özümüzü daima Türk adlandırmışıq.

 

 

 

 

 

Lakin hal-hazirda Azerbaycan musteqil dovletdir ve dilimizin de adi Azerbaycan dilidir.

 

 

...Sadəcə cənab KQB generalı Heydər Əliyev 1995-ci ildə belə qərara gəldiyinə görə. Yoxsa ilk konstitusiyamızda dövlət diinin adı məhz "Türk dili" kimi təsbit edilmişdi. Yəni bugünkü termin sırf siyasi məqsədlidir və kimlərinsə (...) Azərbaycanda Türk varlığını həzm edə bilməməsindən doğan trajikomik bir durumdur.

 

 

 

 

 

Bizim indiki dilimiz muasir turk dili ile eynilik teshkil etmir. Oxsharliq coxdur,amma tam identik deyil. Buna gore de muasir dilimizi turk dili hesab etmek duzgun olmazdi mence.

 

Ümumiyyətlə Türkiyənin bu məsələyə nə aidiyyatı var, anlamıram!? 

[bergman]

Dövlətin qlobal problemi kiçik insanlar həll edə bilməz. əgər bu məsələni alımlərimiz, tarixçilərimiz, dövlət qurucularımız, ən nəhayət ulu öndərimiz etməyibsə və ya etmək istəməyiblərsə belə bir kiçik forumda müzakirə aparmaqdan heç nə əldə edilməz.

 

Yanılırsınız, gapgara bəy. Dövlətin hər bir problemini məhz vətəndaşlar həll etməlidir, ən azından mədəni ölkələrdə bu belədir və "dövlət" məfhumu özü bunu ehtiva edir. Əgər biz forumlarda belə öz milli məsələmizə bu dərəcədə soyuq və biganə yanaşaraq, "bizlik deyil, böyüklər həll eləsin" kimi düşünməyə davam ediriksə, o zaman həqiqətən də bu ölkə heç zaman istibdad rejimindən qurtulan deyil.